1989 йилда анчагина демократик руҳда ўтган сайловларда СССР халқ депутати бўлиб сайланган Ленинградлик профессор Анатолий Собчак ўша пайтларда афсонавий шахсга айланди. У СССР халқ депутатларининг 1989 йил май ойинингохирида бошланган қурултойидаги чиқишлари, ҳатто ўтирган жойидан туриб ташлаган бир неча оғизли луқмалари билан бутун мамлакт танийдиган демократга айланди. Ўша кунларда тузилган машҳур Регионлараро Депутаталар Гуруҳига аъзо бўлди. 1991 йили Ленинграднинг ҳокими этиб сайланди.

Унинг ота-оналари уруш йиллари Ўзбекистонга кўчиб келишган, шу сабабдан Анатолий Собчакнинг ёшлик йиллари Ўзбекистонда ўтган.

Мен ўша пайтдаги афсонавий шахс билан тасодифан бир мартагина суҳбатда бўлдим, дейди “Бирлик” Партияси раиси Абдураҳим Пўлат. Бу воқеа 1992 йилнинг март ёки апрель ойида бўлди. Ўшанда америкаликлар тарафидан ташкил қилинган ва шарқ мамлакатларидаги демократик жараёнларни муҳокама қилишга бағишланган конференцияда иштирок этиш учун Афинага кетаётган эдим. Москвада самолетга киришим билан ҳокимиятдаги одамлар учун ажратиладиган биринчи қаторда ўтирган Собчакни кўрдим. Самолёт учгандан кейин стюардесса орқали унга 2-3 қаторли хат ёзиб, ўзимни танитдим ва гаплашайлик деб илтимос қилдим. У дарҳол мени ўз олдига чақирди. Бир оз гаплашдик. Ундан бутунлай хафсалам пир бўлди. Чунки, бутун дунё СССР демократиясининг символларидан бири деб ҳисоблайдиган Анатолий Собчак ўзимизнинг Ислом Каримовни, қисқача қилиб айтсак, жуда ҳам севадиган одам экан. Тушундимки, унинг учун муҳим бўлгани, Ислом Каримов демократ ёки диктаторлиги эмас, унинг Россиядан узоқлашмаслик учун қилаётган ишлари, аслида Россиянинг вассали эканлиги.

Кўп вақт ўтмасдан, бу демократ Санкт-Петербургни порахўрлик ва коррупция ўчоғига айлантириб юборгани ҳақида гап-сўзлар кўпайди, у иккинчи марта ҳокимликка сайланмади, устидан жиноий иш очилди ва чет элга қочиб кетди.

Яна маълум бўлдики, у Санкт-Петербургда порахўрлик ва коррупцияга асосланган ҳокимият қураётганда, ҳозирги Россиянинг лидерлари Владимир Путин ва Дмитрий Медведев унинг командасида бўлган экан. Айнан Собчак ўша пайтдаги Россия Президенти Ельцинга Владимир Путинни марказий ҳукуматга ишга олишга тавсия қилган экан.

Кейин Ельцин кутилмаганда президентлк вазифасини вақтинча бажариб туриш учун Владимир Путинга берди, Путин бу лавозимни расмийлаштириб олиш учун президентлик сайлов кампанияси бошлади. Собчак дарҳол чет элдан қайтиб келиб, Россиянинг диктаторига айланаётган Путиннинг ишончли вакили сифатида фаолият бошлади, аммо бир неча кундан кейин инфарктми ёки инсульт бўлиб ўлди.

У вақтлироқ ўлса, балки, демократ сифатида тарихда қоларди. Аммо, энди ҳамма биладики, Собчак Горбачев бошлаб берган қайта қуриш сиёсатидан фойдаланиб, лавозим олиш, чўнтагини тўлатиш учунгина демократ бўлиб олган, кейинчалик ҳаромийлиги ўртага чиққанлардан бири экан.

Собчак кабилар ҳамма ерда ва ҳар доим бўлган ва бўлади. Ўзбекистонда ҳам ўша пайтда “Бирлик” сафларига фақатгина карьера қилиш мақсадида кириб олганлар борлигини кейин кўрдик. Айнан ўшалар “Бирлик”ни КГБга сотдилар ва Ўзбекистонда Ислом Карим раҳбарлигида тожикларнинг диктаторлик режими мустаҳкамланиб олиши учун хизмат қилдлар.

Бундай ҳаромийлар ҳамма ерда ва ҳар доим бор ва бўлишини тан олиш лозим. Демак, демократик жамиятда бундайлар билан курашиш, керак бўлса уларни фош қилиш ва жазолаш механизмлари яратилиши керак. Бундай механизмлар яратилса, жамият потенциал ҳаромийларнинг ҳаромийлиги ўртага чиқишга йўл бермайди, ҳаромийлиги очилиб қолганлардан тозаланаб бораверади.

Мен ҳозир шундай механизмлар яратиш билан ҳам жиддий шаклда шуғулланмоқдаман. Айнан шу сабабли, аҳолисининг менаталитети Афғонстондан кам фарқ қиладиган Ўзбекистонда “Бирлик” каби замонавий талабларга жавоб берадиган партия тузилишига сафдошларим билан эришдим. Бу ўта қийин, балки, қилиб бўлмайдиган иш эди. Аммо, қилмоқдамиз. Бу ишнинг кейинги босқичларини ҳам амалга оширамиз. Эртами кеч Ўзбекистонда ҳокимиятга “Бирлик” келади. Ана ўшандагина миллат ва мамлакат келажагининг асослари яратилади.

Ўзбекларнинг менталитетини ўзгартириш, миллат сифатини йўқотган ўзбекларнинг миллат сифатини тиклашни ўзимнинг асосий вазифам деб биламан.

Қани энди, бу ишнинг моҳиятини, қийинлигини тушунадиган ўзбеклар, ўзбек зиёлилари кўпроқ бўлса эди.