Журнал Ҳаракат №2 (23) 2000. Якин тарих сахифалари
«Бирлик»нинг Интернетдаги веб-сахифасидан
ХАЙИТДА КОТИЛЛИК

Уришаятган давлатлар хам байрам кунлари, айникса диний байрам кунлари, тинчлик эълон киладилар. Маданий дунёнинг бу анъанасини хурматсизлик килишдан курккан рус боскинчилари Чечен халкига карши олиб бораётган урушларида Рамазон кунлари ёлгондакам булса-да тинчлик эълон килишга мажбур булганларининг узи ибратлидир.


Аммо уз халкининг динига карши уруш олиб бораётган Узбекистон режими на маданий дунё конунларини тан олади, на мукаддас анъаналарни.


2000 йил 7 январда, яъни Мукаддас Рамазон байрамининг биринчи куни, Тошкентдаги 1999 йил 16 февраль портлашларига алокадор деб 6 киши устидан чикарилган улим хукми ижро этилди. Хукук химоячиларининг фикрига кура ярим ёпик утказилган судда бошкалар катори бу 6 кишининг айби хам мутлако исботланмаган. Бу нарса хукумат тарафидан тайёрланган пропагандистик "хужжатли" кинодан хам куриниб турибди.
Айби исботланмаганларни хаётидан махрум килиш эса котилликдир.

10 январь 2000 йил

ТОХИР ЙУЛДОШНИНГ РАДИОСУХБАТИ

7 январда "Америка Овози" радиосининг узбек хизмати Узбекистон Исломий Харакатининг амири Тохир Йулдош билан сухбат утказилди. Хаммани Рамазон байрами билан табриклаган Тохир Йулдош режимга карши эълон килинган жиход давом этажагини ва хозир тайёргарликлар олиб борилаятганини айтди. Харакатнинг кушинлари каерда жойлашганини ва конкрет режаларимизни айтолмайман, бу харбий сирдир, Ислом давлати урнатиш режалари хам узгармаган, деди.


Киргизистонда гаровга олинган япон геологлари учун хеч кандай пул олинмасдан куйиб юборилганини айтган Тохир Йулдош, бу хусусдаги ёлгон гаплар мужохидларни ёмон отлик килиб курсатиш максадидагилар тарафидан таркатилаётганини ургулади.


14 январь 2000 йил

ЧЕЧЕНИСТОН ВАЗИРИ БИЛАН УЧРАШУВ

"Бирлик" раиси Абдурахим Пулат 27 январь куни Вашингтонда бу ерга баъзи Америка ташкилотларининг таклифи билан келган Чечнистон Ташки Ишлар вазири Илёс Ахмедов билан учрашди. Абдурахим Пулат рус боскинчиларига карши мардларча курашаятган чечен халкига хамдардлик билдирди ва русларнинг вассалига айланган Каримов хукуматининг Россия-Чеченистон урушига муносабати узбек халкининг истакларини ифода этмаслигини таъкидлади. Узбек халки чеченлар тарафида эканлиги, лекин бугун диктатура остида Россиянинг янги империалистик сиёсатига карши бирон бир амалий иш килолмаётгани вактинчалиги ва амалий ишлар замони мукаррар келажаги айтилди.


Абдурахим Пулат Илёс Ахмедовга уз номидан АКШ президенти Клинтонга ёзилган хатнинг нусхасини топширди. (Хатнинг русча ва инглизча матнлари "Бирлик"нинг веб-сахифасида ер олган). Бу хатда АКШ хукумати Чеченистоннинг мустакиллигини тан олиши кераклиги ва Россияга тазйиклар кучайтирилиб чечен халкини жисмоний йук килишга каратилган уруш тухтаттирилиши лозимлиги айтилган. Акс холда бу уруш янада кенгайиб Афгонистон-Чеченистон муносабатлари туфайли Марказий Осиёга ёйилишининг эхтимоллиги жуда каттадир.


Илёс Ахмедов чеченлар аввалги урушда булгани каби бу сафар хам галаба килишларига аминлигини, чечен халки хеч качон руслар олдида тиз чукмаяжагини ва "Бирлик"нинг Клинтонга мактубини назарда тутиб, чеченларнинг хуррият учун олиб бораётган кураши шу шаклда булса хам куллаб кувватланаётгани катта маънавий ёрдам эканлигини ургулади ва ташаккур изхор килди.


28 январь 2000 йил

СИЁСИЙ МАСХАРАБОЗЛИК

Бундан бир неча кун аввал Озодлик радиосининг узбекча эшиттиришларидан бирида хорижда яшаятган бир гурух мухолифатчиларнинг Баёноти укиб эшиттирилди. Баёнот муаллифлари президент Каримовнинг Олий мажлис сессиясида (январь, 2000) гапирган гапларини "мухолифатни ватанга чакириш" сифатида кабул килиб, унга уз муносабатларини расман билдиргандилар.


Шу масала буйича айни радиода гапирган "Бирлик" рахбари Абдурахим Пулат Каримовнинг чакиригини жиддий деб кабул килмасаларда, бундай Баёнотлар килиш хар кандай гурухнинг уз иши, деб хисоблашларини билдирди. Аммо Баёнотда "Бирлик" халк харакатига таалукли сузлар хам бор. У ерда айтилишича "Бирлик" ва "Эрк" 1993 йил январида Олий Советнинг карори билан такикланган эмиш. Бу иддао эса хукук нуктаи назаридан хато. "Эрк" хусусида у партия аъзолариниг узи гапиришар, аммо "Бирлик" такикланган эмас. Бу жуда мухим масала. Чунки "Бирлик" такикланмаган ва 1993 йилда уни кайтадан руйхатга олдириш учун Адлия вазирлигига хужжатлар топширилган. Халигача на ижобий на салбий жавоб олинмагани эса Узбекистонда яшаятган "Бирлик"-чилар учун норасмий булса хам канлайдир фаолият олиб боришга имкон беради. Такикланган ташкилотнинг хар кандай фаолияти эса жиноят хисобланган буларди.


Бу кунларда биз демократик давлатлардан ва халкаро ташкилотлардан "Бирлик" ва "Эрк"нинг руйхатдан утказиш масаласини охирига етказишда ёрдам беришни сураб мурожаат килдик, деб сузини давом эттирди А.Пулат. АКШ Конгрессининг Европада Хавфсизлик ва Хамкорлик Комиссияси хозир бу масалани куриб чикмокда. Шундай пайтда бу хукукий нуксонларага эга Баёнотнинг пайдо булиши, бунинг устига Баёнотда "Бирлик"нинг бугунги фаолиятидан хабари булмаган ва баъзилари собик булган "Бирлик"чиларнинг имзолари булиши - хамма нарсани чалкаштиришга хизмат килади. Бу хукук нуктаи назаридан саводсиз Баёнот икки хукукчи (собик Адлия вазири Бобир Маликов ва Фаргона вилояти хокимининг собик уринбосари Авазхон Мухторов) тарафидан хам имзоланди деб иддао этилиши хам Баёнот хусусида бошка саволлар тугдираяпти.


Лекин нимагадир Озодлик мухбири Зебунисо холис журналист каби сухбатлашмади. У жон-жахди билан Каримовнинг чакириги самимийлигини, Баёнотда хамма нарса тугрилигини, унга кул куйган "Бирлик"чилар хакикий "Бирлик"чилар эканлигини исботлашга уриниб 40 минутлик Абдурахим Пулатни кораловчи махсус программа тайёрлапти.
Радиочилар Абдурахим Пулатнинг тамомийла "тор-мор" булганини курсатиш учун булса керак, "Бирлик"нинг 1993 йилда такиклангани хакидаги кандайдир ёлгон хужжатни юкорида номи тилга олинган хукукчи Авазхон Мухторовга укитишгача боришди. Максадлари - мана каранг, раиснинг узи уз ташкилотининг такикланганини хам билмайди, деб курсатиш булса керак.


Жиддий одамларнинг бундай масхарабозлигига хакикатни билмаган баъзи радиоэшитувчилар ишонишган хам. Масалан, бир неча кундан кейин шу радиода гапирган "Бирлик"чи Исмоил Дадажонов хаёжонланиб кетиб "Тугрида, биз каердан хам биламиз такикланган-такикланмаганимизни, хукукчи Мухторов айтаяптими, демак биз расман такикланганмиз", деб юборди.


Асл хакикатни Узбекистонда биладиганлар куп. "Бирлик" расман такикланмаган. 1993 йилнинг 19 январида Адлия вазирлиги "Бирлик"нинг фаолиятини 3 ойга тухтатган. Бу 3 ойлик фаолиятнинг тухтатилиши, таъкиклаш эмас. Уларнинг орасида, айникса хукукчилар яхши билишгандек, ер билан осмонча фарк бор.


Кейинчалик Узбекистондаги хамма жамоат бирлашмаларини кайтадан руйхатга олиш бахонаси билан "Бирлик"дан янги хужжатлар суралган, улар тайёрланиб Адлия вазирлигига топширилган. Юкорида айтилганидек хали хам жавоб йук.


Озодлик мухбири ва Баёнотни имзолаган собик "Бирлик"чилар яна бир масалага ургу беришга интилдилар. Уларга кура Баёнотни имзолаганларнинг сони 14та, "Бирлик" рахбарининг атрофида эса шунча одам йукмиш. Бу кулгили нарса эди. Чунки, биринчидан, бир хужжатнинг хукукий тугри ёки тугри эмаслиги, нечта киши уни имзолаб нечаси унга карши чикаятгани билан улчанармиди? Бу ерда улчов хукукнинг узи-ку. Иккинчидан, бу Баёнотнинг пайдо булиши канчалик жиддий эмаслигини якин келажакда Узбекистон рахбарларининг муносабатидан курсак керак.


Бу борада Абдурахим Пулат 1989 йилда мухолифат ичида булиб утган бир вокеани эслатти. Ушанда эндигина Узбекистон коммунистлари рахбарлигига келтирилган Ислом Каримов кимнингдир кулогига "Мухолифатни тан оламан" деган экан, "Бирлик" Марказий Кенгашининг 21 кишилик Хайъатидан 14таси "Бирлик"ни Каримовнинг тарафдори булган чунтак ташкилотига айлантириш харакатини бошладилар. Биз купчиликмиз, Абдурахим Пулатов бошчлигидаги озчилик "Бирлик"дан хайдалсин, деб айюханнос солдилар.


Аммо, аввал "Бирлик"нинг Маркзий Кенгаши, сунгра Курултойи "камчилик"нинг тарафини олди ва 14 кишининг бир кисми "Бирлик"дан ажралиб Каримовнинг ёрдами билан "Эрк" партиясини курди. Натижада Каримов заифлашган мухолифатни осонлик билан 1990 йил парламент сайловларидан четлаштиролди ва хокимиятини мустахкамлаб олди. Сунгра ажралган гурух рахбари, кейинчалик "Эрк" раиси Салай Мадаминовни бир марта ишлатиладиган нарсадек ишлатиб отиб юборди. Салай эса янги узбек сиёсий тарихига Каримовдан хадя сифатида олган квартираларининг номерларини курсатувчи "53-54" лакаби билан кирди. Бу кунларда яна уша Каримовнинг хеч жиддий булмаган "чакиригига" лаббай деб жавоб бераётган яна 14 кишилик гурухнинг ичида яна уша "53-54" булгани кизик. Бу сафар улар купчилик эмасликлари хам мухим эмас. Мухими - натижа эскиси каби булишида.


10 февраль 2000 йил

МУФТИ БИР МУСУЛМОННИ УЛИМГА ЖУНАТДИ

Шу йил 15 март куни тун сoат 23:40да Тoшкeнт шахар Шайхoнтoвур тумани Шoкир Абзалoв кучасида яшган 32 ёшли Инагoмoв Усмoн исмли йигитнинг жасади уйига oлиб кeлинди.


Усмон Иногомов 14 июнь 1999 йилда Узбeкистoн диний назoрат идoрасига бoриб, муфти Абдурашид Кoрига диний карашлари учун камалаётганлар хакида гапириб турганда, муфти: "Хамма гапларинг тугри, сeн шoшмай тур, мeни бир oдам кутиб турибди, шуни жунатай", дeб нариги xoнага чикиб ИИВга кунгирoк килди ва орадан 5-10 минут утмай етиб келган милиция ходимлари Усмoнни шу ерда хибсга oлдилар. Шу вокеа сабабли Инoгoмoв Жиноят Кодексининг 159 мoддаси 3 кисми билан Сирдарё вилoят судида суд килиниб 2,5 oзoдликдан махрум килинди.


Усмoн камалмасдан 5-6 йил илгари упка раки билан касалланган, бир нeча марта oнкoлoгия касалxoналарида давoланган ва дoимий тиббий ёрдамга мухтoж булган. Бу сабабдан у Тoштурмада хам бир нeча марта сангoрoдoкка ёткизилди. Суддан кeйин уни 64-25 УЯ камoкхoнасига жунатишгач унинг ахвoли жуда хам oгирлашди. Oта-oналари Усмoн учун зарур дoри-дармoнларни катта пул эвазига камокхонага киритишга харакат килганлар. Лeкин маълум булишича камoкxoнада хам, сангoрoдoкда хам унга дoри-дармoнлар бeрилмаган. Унга нафакат дoри-дармoнини беришмади, балки камoкxoнада номoз укигани, руза тутгани ва даъватлари учун куп вакт карцeрда саклашди ва натижада Усмoн oчликдан, калтакдан, бу ерда юктирган тубeркулёздан вафoт этди.


25 март 2000 йил

МИЛИЦИЯСИНИНГ СТАЛИН НКВДсидан ФАРКИ КОЛМАДИ

Сталин замонида маъшумлиги билан "шухрат" козонган НКВД (Билмаганлар учун: 37 йилларда миллионлаб совет кишиларни йук килган ва КГБ билан милицияни уз ичига олган умумий министрлик) килган ишлар энди хеч качон кайтарилмаса керак, деб умид килардик. Лекин куринишидан Каримов буни килмокчи. Милициянинг изоляторлари ва камокхоналардан келиши тухтамаятган хабарлар кийниклар остида улаётганларнинг руйхатини кун сайин орттирмокда. Мана янги бир хабар.

Узбекистон инсон хукуклари жамиятининг Кашкадарё вилояти булими рахбари, собик Узбекистон халк депутати, "Бирлик"чи Шоврук Рузимуроднинг берган хабарига кура Яккабог тумани милиция изоляторида шу йил 18 март куни Рустам Норбоев кийноклар остида улди. 1967 йилда Яккабогда тугилган Рустам Норбоев Хизби-Тахрирнинг аъзоси деган гумон билан 13 мартда камокка олинганди. У билан бирга унинг уч акаси - Бахром, Парда ва Эргашлар хам милицияга олиб келинган ва улардан кийниклар остида уз укаларига карши курсатма бериш талаб килинган.

Бу ишни олиб борган терговчи Бугимкулов Бердимурод Рустам Норбоев узини узи ости деб эълон килипти. Рустамнинг жасадини жанозадан олдин ювган кишиларнинг айтишича эса, унинг бадани кийнок излари билан тула.

Кашкадарё вилоятида бундай одам улдиришлар Узбекистоннинг бошка жойлари каби оддий холга айланмокда. Утган йили сентябрь ойида Шахрисабзда Шерали Жумаев исмли йигит шунга ухшаш шароитда улдирилганди.
25 март 2000 йил

25 март 2000 йил