11 September 2024
13:06 - Биринчи швед космонавтини мукофотлаш тарихи: спортчиларга бюджетдан 200 минг доллар ажратадиган Ўзбекистон учун сабоқ
Бир неча йил олдин менинг дўстим Ларс Лейонборг (Lars Leijonborg), Швециянинг мактаб, олий таълим ва илмий тадқиқотлар бўйича собиқ вазири (2006-2009 йиллар), менга қизиқарли бир воқеани айтиб берган эди (бу ҳикоя унинг «Инқироз ва муваффақият» китобида ҳам келтирилган), бу ҳикоя шведларнинг совғалар ва мукофотлар маданиятини тушунишга ёрдам беради. Бу ҳикоя айниқса Ўзбекистонда спортчилар ва бошқа таниқли шахсларни қандай мукофотлаш ҳақидаги тажрибалар билан солиштириш учун жуда фойдали.

2006 йилда биринчи швед космонавти Кристер Фуглесанг (Christer Fuglesang) ўзининг тарихий космик парвозидан сўнг ўз ватанига қайтганда, бутун Швеция фахр туйғуси билан тўлди. Унинг ютуқларини нишонлаш мақсадида ҳукумат унинг шарафига маросим ташкил қилди. Бу тадбирлардан бири уни Швеция ҳукумати номидан мукофотлаш маросими эди, у Стокгольмнинг марказий вокзалида бўлиб ўтди ва ўша ерга юзлаб одамлар йиғилди. Ларс вазир сифатида ҳукуматни ушбу тадбирда расман намоён қилиши ва нутқ сўзлаши керак эди.

Ларс вазир сифатида Фуглесангга шунчаки сўзлар билан миннатдорчилик билдириб қолмай, балки унга Швеция ҳукумати номидан совға топширмоқчи эди. Бироқ бу ерда давлат совғаларининг қийматини назорат қилувчи Швеция қонунлари кучга кирди. Айрим давлатларда давлат ресурсларидан анча эркин фойдаланиш мумкин бўлса, Швецияда бюджет маблағлари коррупция ва суиистеъмолдан қочиш учун қаттиқ қоидалар билан ҳимояланган.

Ларс ҳамкасблари билан Фуглесангга совға бериш ғоясини муҳокама қилганда, унга совға қиймати қаттиқ чекланган бўлиши кераклигини айтишди. Ларс эса белгиланган қоидалар доирасида арзийдиган ва муносиб совға танлашни буюрди, бироқ қоидаларга кўра, бундан кўра қимматбаҳо совға бериш мумкин эмас эди.

Тантанали маросимда Ларс нутқ сўзлади, сўнг Фуглесангга совға топширди, бу совға бундай тадбирлар учун анча камтарона эди. Кристер тарбияли ва камтар инсон сифатида совғани миннатдорчилик билан қабул қилди. Аммо швед газеталаридан бири кейинчалик совғани «Техникмагасинет» (Teknikmagasinet) дўконида сотиладиган ўйинчоққа ўхшатди — бу дўкон арзон техник товарлар ва гаджетлари билан машҳур эди. Бу тасвир танқид тўлқинини келтириб чиқарди, аммо Ларс тушунтирдики, ҳукумат бундай харажатларни тартибга солувчи қоидаларга риоя қилишга мажбур эди.

Бу ҳикоя демократик давлатлардаги муҳим жиҳатни кўрсатади: ҳатто космонавт каби миллий қаҳрамонлар ҳам бюджет маблағларини беҳуда сарфламаслик учун совғаларнинг қиймати қаттиқ назорат қилинадиган тизим асосида мукофотланади. Бу Швециянинг давлат ресурсларини очиқ ва масъулиятли бошқаришга бўлган ёндашувини ифодалайди.

Энди эса Ўзбекистонда Олимпиада ғолибларини қандай рағбатлантиришни кўриб чиқайлик. Бизнинг юртимизда олтин медал соҳиблари 200 000 АҚШ доллари, кумуш медал эгалари 100 000 доллар, бронза медали эгалари эса 50 000 доллар олади. Буларнинг барчаси давлат бюджети ҳисобидан тўланади. Мамлакат иқтисодий қийинчиликларга дуч келаётган шароитда, бундай улкан пул мукофотлари ютуқларни эътироф этишнинг энг яхши усулими, деган савол туғилади.

Швеция мисоли шундан далолат берадики, инсонлар ютуқларини муносиб тақдирлаш муҳим, бироқ бунга жамоат манфаатларини ва давлат бюджетини ҳисобга олган ҳолда ёндашиш лозим. Балки Ўзбекистон ўз мукофотлаш усулларини қайта кўриб чиқиши ва уларни бизнинг иқтисодий реалликларимизга мос ҳолда мувозанатлироқ қилиш вақти келгандир.

Постга кўшимча:

Швеция ва Ўзбекистоннинг ялпи миллий маҳсулоти (ЯММ) ҳажмида катта фарқ бор.

- Швеция: 2023 йилда Швециянинг ЯММ тахминан 620 миллиард АҚШ долларини ташкил қилди. 2023 йилда Швеция аҳолиси тахминан 10.5 миллион кишини ташкил қилган.

- Ўзбекистон: 2023 йилда Ўзбекистоннинг ЯММ тахминан 90 миллиард АҚШ долларини ташкил қилди. 2023 йилда Ўзбекистон аҳолиси тахминан 36 миллион кишига етди.

Ушбу рақамлар ҳар икки давлатнинг иқтисодиёти кўлами ва жаҳон аренасидаги ўрни ҳақида умумий тасаввур беради.
« Олдинги хабар Хабарлар рўйхати