Журнал Ҳаракат №2 (23) 2000. Жамият муаммолари
Ислом хакида мунозаралар
«Бирлик»нинг Интернетдаги веб-сахифаси узбек тилидаги биринчи ва хозирча ягона эркин ахборот олиш, таркатиш ва фикр алмашиш воситаси эканлигини куп марта таъкидлагандик. Бу сахифанинг «Мехмонлар китоби» ва «Бахс маркази»да узбек жамиятининг бугунги долзарб масалалари устида олиб борилятган кизгин тортишувлар хам алохида диккатга сазовор ходисага айланди. Тортишилган мавзулар ичида демократия ва тоталитаризм, инсон хукуклари каби фундаментал масалалар билан бир каторда хукумат-мухолифат ва «Бирлик»-«Эрк» муносабатлари, «Озод-лик» ва «Америка овози» радиоларининг узбек программаларини бахолаш каби бошка «жунрок» масалалар хам бор эди. Аммо, шубхасиз, энг кизгин бахс-мунозаралар Ислом дини ва унинг жамиятдаги урни атрофида булмокда.

Ислом динининг дунёдаги урнига багишланган, узига хос савол-жавоб шаклидаги бир тортишув матни билан журналимиз укувчиларини хам таништиришга карор килдик. Балки, бу ердаги хамма фикрлар хам диккатга сазовор эмасдир. Лекин биз уларни «яхши-ёмонга» ажратмасдан тулик эълон килмокдамиз. Чунки, бу тортишув узбек жамиятининг маълум бир кисмини дунё карашини билдиради, деган фикрдамиз. Бошка тарафдан, бу каби тортишувларнинг узи шунчалик ноёбки, уни назардан кочирмок, журналистик нуктаи назардан хам, тугри булмасди.

Бу тортишув шундай шаклда юзага чикди. Узини «Ислохатчи мусулмон» деб атаган киши шу йил 14 февраль куни (сахифада автоматик шаклда аник соатгача курсатилади) веб-сахифага динга таалукли 8 савол киритди. 15 февраль куни (соатлари хам курсатилган) уз исмини ёзмаган бир кишидан бу саволларга жавоблар кклди. Уша куниёк узини Алишер ва Мухаммад деб танитган кишилар бахсга кушилдилар.

Жавоб берганларга минатдорчилик билдирган «Ислохатчи мусулмон»нинг янги 8 саволидан куриниб коладики, у масалага бироз сиёсий рух хам бермокчи. Аммо унинг бу саволларига факат Мухаммаддан жавоб келди ва минг афсуски, бундан кейин бахс давом этмади.

Бу киска бахсни бахолашни укувчиларимизга хавола киларканмиз, бу масалага кизикканларни бахсни веб-сахифада ёки кулингиздаги журнал сахифаларида давом эттиришга чаки-рамиз.


--------------------------------------------------------------------------------


* * *
Исми: Ислохотчи мусулмон
18:50:59 – 14 февраль

1. Нима учун 1400 йилда Ислом дунёдаги асосий дин булолмади?

2. Нима учун христианлар дунёнинг асосий кучига айланди?

3. Нима учун Ислом деса терористлар деган фикр пайдо буладиган булиб колди?

4. Нима учун Исломни танкид килиш мумкин эмас?

5. Нима учун Узбекистонда Исломни танкид килувчилар йук?

6. 1400 йилда Исломда хеч нарса узгармадими?

7. Нима учун христианлар илм ва технология билан дунёни олмокдалар ва мусулмонлар курол билан колмокдалар?

8. Бу ахволда нахотки дунёда Ислом хоким булишига ишонасизлар?

Бу саволларга жавоб беришларингизни илтимос килман.


* * *
Исмини курсатмаган кишининг жавоблари:

1. Нима учун 1400 йилда Ислом нунёдаги асосий дин булолмади?
- Кайси дин асосий дин хозир? Христианликми? Кечирасиз, христиан-ликнинг кайси курсатмаси конун сифатида кайси давлатда тула кулланилади?

2. Нима учун христианлар дунёнинг асосий кучига айланди?
- Вахоланки хакикий христиан, деган суз уз маъносини йукотган, бугунги кунда. Ноисломийлар, десангиз унда гапингизга кушиламан. Ха, улар моддий жихатдан кучли. Лекин, жамиятда батамом ривожланиш булиш учун факат моддий согломлик керакмикан?!

3. Нима учун Ислом деса терористлар деган фикр пайдо буладиган булиб колди.
- Бу уша сиз айтган "асосий куч"ларнинг Исломга карши курашиш йулида куллаётган асосий тамга куролларидан бири эмасмикан? Эсланг, утган йили Колорадо мактабидаги киргинни. Армения парламентидаги отишмани, ва х.к. Бу "кахрамонлар" хаммаси католик христианлари эдилар. Лекин бирор бир матбуотнинг уларнинг динини кушиб таъкидлаганини курдингизми?

4. Нима учун Исломни танкид килиш мумкин эмас?
- Агар сиз Исломнинг хак эканлигига шубха килиб танкид килсангиз, мархамат. Лекин Аллох Куронда мусулмонларга таъриф бериб: "Улар биз эшитдик ва буйсундик, дейдилар," деб маълум килади.

5. Нима учун Узбекистонда Исломни танкид килувчилар йук?
- Сиз улардан биттаси булинг, агар Исломнинг бирор таомили ёкмаса.

7. 1400 йилда Исломда хеч нарса узгармадими?
- Кизик савол, чунки уйлаб куринг шунча вакт даврида уни узгартиришга уринган одам булмабди. Булса хам дин узгармабди. "Бугун динингизни сизларга комил килиб бердим", деган Аллох хак шекилли...

8.Нима учун христианлар илм ва технология билан дунёни олмокдалар ва мусулмонлар курол билан колмокдалар?
- Бунинг учун Исломни айбдор килмаётганлигингизга ишончим комил.

9. Бу ахволда нахотки дунёда Ислом хоким булишига ишонасизлар?
- Сиз ишонмайсизми? Айтмокчи, "ислохотчи" деган сузингиз сал адашиброк кулланилибдими, дейман.

Tuesday, February 15, 2000 ат 11:12:25 (МСК)


* * *
Алишер исмли кишининг жавоблари
Киритилиш вакти Февраль 15, 2000 - 09:15:06:

1. Нима учун 1400 йилда Ислом дунёдаги асосий дин булолмади?
Ж: Тугилишда мусулмонлар хрис-тианлардан юкори, бир кун келиб биринчига чикса ажабмас, лекин асосий дин булиш билан нима узгаради? Саволда мантик ёркин эмас.

2. Нима учун христианлар дунёнинг асосий кучига айланди?
Ж: Мендан олдин жавоб берган киши:(Вахоланки хакикий христиан, деган суз уз ма'носини йукотган, бугунги кунда) деб жуда уринли нуктага диккатни жалб килган. Христианлар, асл холатидан узгартирилган христианликка эътикод килганлари сабаб. Уларга тараккиётга эришиш учун икки йулнинг бири лозим эди.

- "кулбола динлари"дан кутилиш ва танхо моддага асосланган моддий тараккиёт йули.

- бошка тараккиётга ундайдиган динни танлаш.

Илмга зид "кулбола" динларидан зериккан гарб, тараккиётга ундайдиган, хеч булмаса тусмайдиган дин булишини хаёлига хам келтирмади, диндан кутилиш йулини танлади. Лекин, оддий халкни уйлабми ёки инсон табиатида илохга сигиниш туйгуси борлигини тушунибми динларидан кутулишни "юмшок" йулини топдилар; сиёсатдан четлатдилар, черковга камадилар, бир танда икки шахс яратиш сиёсатини бошладилар. Оддий гарблик, черковга борганда диндор, аммо динини черков эшигидан чикаётиб кулфлаб чикади, факатгина бази мавхум туйгу ва кур-курона таассубни олиб чикиши мумкин. Хаётининг асосий кисмида у бошка шахс - материалист. Мусулмонлар эса динлари талимотини тулик бажариб хам, хамма сохада тараккиётга эришиши мумкин, балки дини хар жабхада устун ва илгор булишни намоз укиш каби ФАРЗ килиб куяди.

Шундай экан, тараккиётга эришиш учун динларини «кулф»лашлари керакми? ёки тугри тушуниб ва тушунтириб, ундан оммани тараккиёт сари йуналтириш учун куллаш керакми?

Бу уринда гарбга эргашиш худди, ёнида булоклардан сувлар окиб ётган кишининг, суви йуклигидан кудук казган кишига курона эргашиб булокларни кумиб ташлаб кейин булок казиганга ухшайди.

Яна муаммо шундаки, Ислом тарихда факат Исломнинг бошларидагина оммавий тарзда тугри тушунилди ва тушунтирилди, аксарият холларда эса хокимиятдагиларнинг золимона шахсий манфаатларига хизмат килмагани учун "сарой домлалари" туздилар ва исломни уз сиёсатларини ёклашга хизмат килдирдилар, бугун бизда хам килганлари ва килаётганлари каби. Ислом тугри ва тулик равишда халкка тасир этган чогларда мусулмонлар узларидан олдинги илму марифатдаги ютукларни киска фурсатда узлаштирдилар ва уни ривожлантирдилар, энг мухими динлари тараккиётга ундашини амалда исбот этдилар. Исломнинг сиёсатдаги кучу сунъий сундирилган асрларда хам мусулмон жамиятларда якка якка шахсий ёки тор доирадаги уринишлар давом этди, лекин умумий тарккиётга эришилмади. Бора-бора мусулмон жамияти котиб колди, динлари омма назарида ва хаётида бир канча урф-одатлардик булиб колди, бу хокимиятдагиларнинг айни хохлаганлари эди. Онда-сондаги милтиллаган учкунлар энди таъсир курсатолмайдиган даражага тушиб колганди. Ана шундай дамларда, бундан хам аянчли холатни бошдан кечираётган гарб уйгонди, нотугри булса хамки кайсидир манодаги тараккиёт йулини топди, ва бир зумда узиб кетди, мусулмонлар уйгонаётганларида гарбликлар уларнинг бошида 7 баробар устун "килич"ларини ялонгочлаб турардилар.

Бу уринда моддий, харбий устунликка эришган хеч кандай гарб тарафи узга хеч бир тарафни узидан узиб кетишини истамаслиги, турли йул билан чалгитиб пастда саклаб туриши бугун яшаётганимиз холат, ва моддий мантикка асосланган оддий хисоб.

Бугун устун булиб олганлар нафакат мусулмонларни балки хеч кимни узларидан узиб кетишини истамайдилар, иложи борича бундан тусадилар, буни инкор килувчи орамизда йукдир, сотилаётган техналогия, куроллар, ва хатто хар кандай стратегик жихозларга каранг, учинчи туртинчи авлодлари сотилади.

3. Нима учун Ислом деса терористлар деган фикр пайдо буладиган булиб колди?
Ж: Биринчи жавоб берган киши фикрига кушиламан, зурлар-устунлар мусулмонлар бир кун уз жойларини кайта эгаллашини англадилар, бошка чоралари йук (узок келажакда), ё исломга кириб мавкеларини саклаб коладилар (айримлар шундай башорат килади), ё жойни бушатадилар, хозирча эса "хасга хам ёпишадилар".

4. Нима учун Исломни танкид килиш мумкин эмас?
Ж: Ислом умумий, бироз мавхум тушунча, буни ислом илмларидан бироз хабари йукка тушунтириш бироз мушкил. Ислом деганда гохида "вахй" оркали пайгамбаримизга туширилган талимот - Кур'он ва бази хадислар ва пайгамбарнинг колган сузлари ва талимотлари тушинилади, бу манода Исломни мусулмон була туриб танкид килишда мантик йук, факат бир холатда мумкин: агар асли исломга киришида хам мантик булмаган булса. Лекин Ислом деганда гохо юкоридагига Ислом олимларининг юкоридаги манбаларга асосланиб килган "ижтиход"лари - курсатмалари, фикрлари хам кушиб тушунилади. Бу кейингисини Улар гапини тушуниб тахлил этишга лаёкатли кишиларга танкид эшиги хамиша очик. Яна бир мухим нукта Куръон ва хадисни бир кисмини кандай тушунишда хам олимлар асосли равишда бир фикрга келмаган уринларда уз фикрини билдириш хар кандай илмли учун очик. Маълумот учун, бугун оддий (саводсиз) муслмонлар диннинг ажралмас кисми ёки дин деб кабул килган нарсаларнинг катта бир кисми аслида илмий тарзда бундан бошкасини хам айтиш мумкин нарсалардир. Шунинг учун энг мухими илм эгалланг, Исломда танкид килиши мумкин жойлар (албатта факат илмий асосда) Сизга топилади. (Аллох Куръонда мусулмонларга таъриф бериб: "Улар биз эшитдик ва буйсундик, дейдилар," деб маълум) килгани 1-маънода Исломни тушунишга тегишли.

5. Нима учун Узбекистонда Исломни танкид килувчилар йук?
Ж: Тулиб ётибди, Факат сиёсат учун Призедент "худо бор" деб куйгани учун, овозлари ичида, фалак гардиши бир айланса сайрашга тайёрлар.

6. 1400 йилда Исломда хеч нарса узгармадими?
Ж: Куръон хадис маносидаги Ислом хакида сурашда мантик хам тушунча хам йук, иккинчи маънодаги Ислом хакида юкорида утдик.

7. Нима учун христианлар илм ва технология билан дунёни олмокдалар ва мусулмонлар курол билан колмокдалар?
Ж: Биринчи жавоб берган киши айтганидек "Бунинг учун Ислом айбдор эмас".

8. Бу ахволда нахотки дунёда Ислом хоким булишига ишонасизлар?
Ж: Албатта бу ахволда (яни бугунги) эмас, лекин уни узгартириш билан, тусикларни ошиб утиш, колаверса ердагиларга тугри йул-йурик курсатиш, бошкаришга энг хаклилигимизни ёшларга сингдириб, Улардаги кучни тараккиётга олиб борадиган йуналишга буриб бир кун албатта Ислом бошкарувига эришамиз, биз курмасак, авлодларимиз куради.


* * *
«Ислохотчи мусулмон»нинг янги саволлари
Киритилиш вакти Февраль 15, 2000 - 11:53:49

Кизишмасдан жавоб берган икки кишига рахмат. Мен бу сахифани укийдиганлардан купи бу мавзуга кушилади деб саволларни радикал куйгандим. Яна бироз радикалрок саволлар келиб чикаяпти.

1. Куръон Аллох билан Пайгамбари орасидаги далилми ёки уни хозирлашда учунчи, туртинчи ва хоказо кишилар аралашганми?

2. Агар аралашган булса улар хеч нарса кушмаганига ким кафолат беради?

3. Агар Алохдан келган вахийлардангина иборат булса нега факат араблар хакида, хатто кичик кабилаларига кадар, хатто одамларига кадар гап бору нега узбек, козок, хинд, турк ва хоказо миллатлар хакида аник гап йук?

4. Бухорий (ва) бошка хадис ёзарлар хато киламагн деган гапга ким ишонади. Улар примитив бир шаротда ривоятларни туплаганлар эмасми?

5. Араблар динда Руслар идеологияда катта ака булиб колаверадими?

6. Улар уммат дер экан нега хозиргача араб миллатини Уммат деб атамайдилар ва нима учун биз миллатимиздан воз кечиб уммат булишимиз керак?

7. Христианлар мусулмонларга кура купрок Худога ишонмокдалар эмасми. Мусулмон дунёсида хакикий ибодат килувчилар канчалигини узингиз билсангиз керак.

Бунга жавоб берадиганлар купаяр деган умиддаман. Бисмилохир Рахмонир Рахим деган билан дунёга хоким булолмайсиз. Истанг истаманг бугун христианлар хоким, биз эса кул даражасида. Биз хатто мусулмон мусулмонни химоя килолмас даражада.Чеченистонда мусулмон улар экан Арафат «Менга нима» дегандай гап. Ёки Туркия Россия билан иттифок тузгани каби минглаб мисоллар бор.


* * *
Мухаммаднинг жавоблари
Киритилиш вакти Февраль 16, 2000 - 08:12:20:

1. Куръон Аллох билан Пайгамбари орасидаги далилми ёки уни хозирлашда учунчи, туртинчи ва хоказо кишилар арулашганми?
Ж: Кечирасиз-у, менга Куръоннинг вахий эканлигига шубха килувчи инсон билан савол-жавоб килаётганга ухшаяпман. Мусулмон булиш учун Куръонни Аллохдан тугридан-тугри келган охирги хабар деб кабул килиш энг мухим нарсадир. Акс холда, динларини тугри эканлигига шубха килган жухудлар-у насоролардан фаркимиз колмайди(астагфируллох). Сиз айтган учунчи, туртинчилар Исо Алайхиссаломдан кейинги насороликка хосдир.(St. Paul, St. Jose ва х.к)

2. Агар аралашган булса улар хеч нарса кушмаганига ким кафолат беради.
Ж: Жавобга лойик эмас!

3. Агар Аллохдан келган вахий-лардангина иборат булса нега факат араблар хакида, хатто кичик кабилаларига кадар, хатто одамларига кадар гап бору нега узбек, козок, хинд, турк ва хоказо миллатлар хакида аник гап юк.
Ж: (Аллох сузида хато килманг, илтимос) Саволингизнинг биринчи кисмига умуман кушиламайман, Сиздан истимос, курони Каримнинг маъносининг таржимасини яна бир бор укиб чикинг. Шунда нафакат араблар ва бошка миллатлар тугрисида хам маълумот топасиз. Саволнинг иккинчи кисми бир оз кулгили. Купол килиб тушунтирсам, сиз Андижонлик дустингизга бирор хабарни худди кашкадарёлик одамга ёзаётгандек ёзмайсиз-ку, тугрими?

4. Бухорий ва бошка хадис ёзарлар хато киламаган деган гапга ким ишонади. Улар примитив бир шаротда ривоятларни туплаганлар эмасми.
Ж: Менимча улар килаётган ишларининг канчалик маъсулиятли эканлигини тушуниб етган булсалар керак. Акс холда Бухорий тик туриб овкатланаётган одамлардан хадис олишдан тортинмаган булар эдилар.

5. Араблар динда Руслар идеологияда катта ака булиб колаверадими?
Ж: Дини Ислом тилга асосланган миллатчиликни тан олмайди. "Арабнинг ноарабдан, ноарабнинг арабдан устунлиги йук", деган Мухаммад С.А.В. Агар сиёсий жихатдан бу гояни чукур тахлил килсангиз, нега бугунги гарб давлатларининг дини Исломдан бунчалар куркишларини ва хар кандай кулай вазиятда мусулмонларга "террорист" тамгасини беришга уринишларининг сабабини англаса булади.

6. Улар уммат дер экан нега хозиргача араб миллатини Уммат деб атамайдилар ва нима учун биз миллатимиздан воз кечиб уммат булишимиз керак.
Ж: Миллатингиздан воз кечиш руслар хукмронлик килган пайтдагидек чукур булмаган булса керак. Жавобнинг колган кисмини сизнинг тахлилингизга хавола килдим.

7. Христианлар мусулмонларга кура купрок Худога ишонмокдалар эмасми?
Ж: Мусулмон дунёсида хакикий ибодат килувчилар канчалигини узингиз билсангиз керак. Бунга жавоб берадиганлар купаяр деган умиддаман.

8. Бисмилохир Рахмонир Рахим деган билан дунёга хоким булолмайсиз. Истанг истаманг бугун христианлар хоким, биз эса кул даражасида. Биз хатто мусулмон мусулмонни химоя килолмас даражада. Чеченистонда мусулмон улар экан Арафат «Менга нима» дегандай гап. Ёки Туркия Россия билан итифок тузгани каби минглаб мисоллар бор.
Ж: Биз мусулмонлар дунёга хоким булиш ниятида эмасмиз. Биз Аллохнинг буюк хабарини инсониятга етказиш маъсулиятини олганмиз. Бизлар хабарчилармиз, боскинчилар эмас. Бизлар маърифат таркатувчилармиз, жохилият таркатувчилар эмас. Саволингизнинг охирги кисмига келсак, бу сиёсий вазиятлар албатта мусулмонлар учун синовдир. Аллохнинг берар матоси кимматдур, Аллохнинг берар матоси- жаннатдир. Хар ким хам жаннатга тушавермайди. Вахоланки жаннат абадийдир. Ёки бунга хам шубхангиз борми?