Журнал Ҳаракат №3 (36) 2002. Кечагина утган кунларимиз
«Харакат» Ахборот Агентлигининг янгиликлар тасмасидан
Манба: www.harakat.net
Май-Июнь, 2002 йил


1 май 2002 йил: Узбекистоннинг жанубий вилоятлари буйича мухбиримиз узгарди

Кашкадарё ва Сурхандарё вилоятлари буйича мухбиримиз Тулкин Кораев уз ихтиёри билан Харакат Агентлигидан айрилди. У билан охирги йилларда олиб борган ишларимиз жуда самарали булганди. Харакат Агентлиги Тулкинга уз миннатдорчилигини билдиради ва унга журналистика сохасида муваффакиятлар тилайди. Шу кунларда бу регион буйича янги мухбиримиз Турдибек Гаффоров иш бошлади.

1 май 2002 йил: «Эрк»чиларга Туркия сабоги

Якинда Туркия парламенти - Миллий Мажлис аъзоларининг купчилиги «Туркияда асл хокимият кимнинг кулида?» маънодаги савол билан утказилган яширин анкетага «Туркия Куролли Кучларининг» деб жавоб беришипти. Хакикатда хам бу давлатдаги мавжуд вазият шундай. Шу сабабли Туркиянинг энг катта газеталаридан бири булмиш «Миллият»нинг бугунги сонида ер олган Турк Куролли Кучлари Бош штабининг бошлиги оргенерал Хусайин Киврикуглининг гаплари жуда мухимдир.

Оргенерал Киврикуглининг сузларини тугри тушуниш учун куйидагиларни билиш лозим. Туркиянинг Миллий Хавфсизлик Комитетини 1997 йил 28 февралдаги мажлисида олган карори билан феълан тинч давлат тунтариши каби нарса уюштирилди ва натижа уларок динни суиистеъмол килиб сиёсат олиб бораётган Нажмиддин Эрбокон Бош вазир вазифасидан четлаштирди. Уша пайтдан бери «28 февраль» ибораси сиёсий атамага айланди.

Киврикуглининг «Миллият»да ер олган сузларининг маъноси шундай: «28 февраль бир жараёндир. Агар сиёсатчиларимиз ичида динни суиистеъмол килувчилар булса 28 февраль хам давом этаберади. Бу каби харакатлар 10 йил сурса 28 февраль хам 10 йил суради, 100 йил сурса 100 йил суради, 1000 йил сурса 1000 йил суради. Биз динни суиистеъмол килиб, истабми истамайми жамиятимизни олга эмас оркага сургаловчиларга хеч качон йул бермаймиз».

Бу каби огохлантиришларни 1993-95 йиллари бир-иккита террор амалиёти утказсак халк кузгалиб мавжуд диктатурани йикитади, деб амалий ишларга киришган ва бунинг хам уддасидан чиколмагач, бир думалаб Эрбокончи булиб олиб, динни суиистеъмол килишга бошлаган «Эрк»чиларга хам эслатиб туришдан фойда бор булса керак.


1 май 2002 йил: Каримов энди аёллар билан курашмокчи

Халкаро хукук химоячиси ташкилот Хьюман Райтс Вотч бугун «Узбекистон исломий гурухларга алокаси бор аёлларни териб олишга (облава килишга) бошлади» деб номланган Баёнот таркатди.

Узбекистон хукумати йук килишга каратилган хужумларини кенгайтириб энди мустакил мусулмон аёлларга карши кураш бошлади, дейилади Баёнотда.

Хужжатда бу ташкилотнинг Европа ва Марказий Осиё булимини рахбари Элизабет Андерсеннинг «Узбекистон рахбарлари хеч бир зуравонликка аралашмаган ва мусулмон гурухлар билан алокаси булмаган минглаб эркакларни камокхоналарга ташлаб булдилар. Энди улар аёлларни хам ов килишга бошладилар» деган сузлари келтирилади. Хьюман Райтс Вотчнинг бу Баёноти якинда булиб утган икки гурух аёлларнинг Тошкент ва Маргилондаги норозилик чикишлари, норозиликда катнашган аёлларнинг ушланиши ва суд килиб камалишлари фактлари асосида тузилган. Бу вокеаларга алокадор хамма материалларни асосан «Бирлик»чи хукук химоячилари туплаганлар ва улар «Харакат» Ахборот Агентлиги томонидан укувчиларимизга етказилган. Улар билан ушбу сахифада танишиш мумкин. Шу сабабли Хьюман Райтс Вотч Баёнотининг тафсилотларини бу ерда янгидан кайтармадик.

Баёнитнинг сунгида Хьюман Райтс Вотч билан алока килиш учун телефонлар берилган:

Tashkent: Marie Struthers: 998-71-181-5422
New York: Acacia Shields: 1-212-216-1280


2 май 2002 йил: Камокдан бир хабар

Кашкадарёдаги Шайхали ахоли пунктида учта жазони уташ муассаси жойлашган. Бугун олган маълумотимизга кура, улардан бирида - 64Г33 ракамлик муассасда - янги тартиб жорий килинибди. «Янги тартиб» ихтирочиси колония рахбари Собир Худойбердиев булса керак, дейди узини куришга келган якинлари оркали бу хабарни бизга билдирган махбус. Янги тартиб шундан иборат. Якинларини кургани келганлар обдон текширувдан утказилишидан ташкари, энди уларни учрашув давомида хар 1,5-2 соатда текширадилар. Махбус уз якини билан нима килаётганлигини кузатиб турадиган назоратчи бирор ок когозга бирор сатр хам ёздиртирмайди.

Колония ичкаридаги ахвол эскисидек. Махбусларга берилаётган озик-овкатларнинг камлигидан уларнинг силласи куриб колган. Бунинг устига 1300 кишига мулжалланган хибсхонада 3000дан ортик махбус сакланмокда. Диний ва сиёсий куз караши учун камалганларга мунтазам кийноклар кулланилади. Атеист назоратчилар намоз укиётганларни айникса ёмон куришади ва бундайларни изоляторларга камаб «хумордан» чикишади.

Мусулмон бир мамлакатда намоз укимоклик гунох булиб колганини, аникроги, Аллохнинг олдида эмас, балки юртбошитнингг олдида гунох хисобланишини назоратчилар яхши укиб олишган.

2 май 2002 йил: Самаркандни элакдан утказаётган хокимнинг зуравонликлари авжга минди

Жиззах вилоят иктисодиятини хонавайрон килган Шавкат Мирзиёев Самарканд вилоятига хоким этиб тайинлангандан сунг, Жиззах вилоятидаги тажрибаларини ишлатиб кадрлар «реформаси» утказиб олди. Кейин ажойиб ташаббус билан чикиб бутун вилоятдаги экинзорларни хода ва панжаралар билан уратди. Бунинг учун 10 минглаб дарахтлар кесилиб кетди. Сунгра вилоятдаги бакувват корхоналарнинг банкдаги маблагларига хужум уюштирди. Корхоналарнинг купчилиги синди.

Энди хужум дехкон-фермер хужаликларига келди. Бечора фермерларнинг буйнинга пландан ташкари 20 фоизлик мажбурият илинди. Шу кунларда фермерларнинг банкдаги пуллари газ ва сув таъминоти бахонасида тортиб олинмокда. Бу тадбирга карши чиккан Самарканд вилоят Заминбанк бошкарувчиси ишдан олиниб, унга карши дархол жиноят иши очилиб юборилди.

Коммунистча тарбия топган хоким Ш.Мирзиёев советлардан колган усулларни куллаб, хамма туманларга юзлаб текширувчиларни жунатиб, адолат элагидан эмас, узининг элагидан утказди.

Аввал хам юксак булган ишсизлик даражаси кескин ошди. Уз юртларида адолат ва иш топишдан умидларини узган одамлар (гап махалий миллат мансублари хакида кетмокда) оммавий равишда узга юртларга, асосан Россияга кетиб колмокдалар.

2 май 2002 йил: Аёллар орасида камконлик 95 фоиздан ошди

«Бирлик» сиёсий сахнага чикиб, миллатимизнинг мустамлака шароитидаги дардларини очик айтабошлаган пайтда, хаммани дахшатга туширган ракамлардан бири аёллар орасидаги камконликнинг 70-75 фоиз эканлиги булганди. Шу кунларда Тошкентлик мухбиримизга исмини очикламасликни сураган Соглик вазирлиги ходимининг айтишича, энди бу ракам 90 фоизларга чиккан булиб, баъзи вилоятларда эса 95-100 фоизга етган. Бу нарсани хозирги тузумнинг жинояти, деб бахолаш лозим.

5 май 2002 йил: Индонезиянинг бугуни Узбекистоннинг эртаси булмайдими?

«Вашингтон Пост» газетасининг шу йил 4 май сонида Узбекистонга хеч бир алокаси булмаган «Индонезиялик Толибонлар Ислом конунларини зурлаб киритишга уринмокдалар» номли макола чоп этилган. Газетанинг чет эллар хизмати ходими Ражив Чандрасекараннинг каламига оид бу макола Индонезиянинг пойтахти Жакартага якин Тасикамалая шахридаги вокеалар асосида ёзилсада, бутун мамлакатдаги жараёнларни умумлаштиришга даъво килади. Унинг кискача мазмуни шундай.

Ислом Индонезияга 700 йилча аввал Хиндистон ва Урта Шаркдан келди. Исломнинг анча толерант (токатли) йуналиши булмиш суфий окими жорий этилди. У боскинчилар тарафидан зурлаб киритилмагани учун, исломга янги кирганлардан Буддаизм, Хинди ва бошка динларнинг одатларини ташлаш талаб килинмаган. Натижада ислом билан махаллий одатлар кушилиб кетишган. Аммо 19 асрнинг охирларида, куп индонезиялик мусулмонлар Урта Шаркка саёхат килиб ортодокс мусулмонлар билан мулокатда була бошладилар, натижада исломнинг консерватив шакли вужудга келди. 1945 йили Индонезия Нидерландиядан мустакил булгач, либерал ва консерватив мусулмонлар орасида давлатда хукумронлик килиш усун кураш бошланди.

Консервативлар мамлакат Конституциясига мусулмонларнинг шариатга буйсинишлари шартлиги хусусида модда киритишни талаб килдилар. Лекин Сукарно бошчилигидаги мусулмон миллатчилар «панкасила» номини олган ва хукумат тарафидан расман танилган 5 динга - Ислом, Католицизм, Протестантизм, Хиндуизм ва Буддизмга асосланган идеологияни хукмрон килдилар.

Сукарнонинг вориси Сухарто мусулмон гурухларга давлатнинг асосини бузувчилар, деб карагани сабабли уларга карши агрессиврок босим утказа бошлади. Юзлаб мусулмон лидерлар камокларга ташланди, мусулмон нашрлар такикланди. Исломий сиёсий партиялар хукуматга содик эканликлари хакида ваъда беришлари лозим булди.

Аммо Сухартонинг 32 йиллик диктатураси 1998 йили битгач, Индонезия демократияга утиш даврининг гирдобига кирди, исломга карши куйилган чегаралар олиб ташланди. Ва хамма диний лидерлар шариатга кайтиш чакирикларини янгидан баралла айтишга тушдилар.

13 йил камокда утириб чиккан Ирфон Авваз шундай дейди: «Панкасила» мамлакатимиз учун фалокат булди. Биз дунёнинг энг катта мусулмон давлатимиз. Шариат асосида яшаш бизнинг хаккимиздир».

Хозир Афгонистоннинг Толибонлари билан хеч бир ташкилий алокаси булмаган, лекин уларники каби гояларни таргиб килаятган махаллий Толибон Бригадалари хамма ерда куч билан уз тартибларини урнатишга интилмокдалар. Улар Тасикамалая шахрининг мехмонхоналари ва дуконларига кириб спиртли ичимликларни ерга окизмокдалар, улар ичиладиган кадахларни парчаламокдалар. Парнографик видео кассеталар сотиши тахмин килинаётган магазинларни яксон килмокдалар. Толибон Бригадалари ва у каби кузикориндек купаяятган ташкилотлар бундан ташкари аёлларнинг уралиб юришларини, судлар угриларнинг кулини кесишга хукм килишларини талаб этишмокда.

Хали шариатни давлат буйича татбик килиш йуналишида бу исломчилар катта ютукларга эришишди, деб булмайди. Аммо бугун буни истаган лидерлар Индонезиянинг эндигина оёкка туриб келаятган демократисида катта роль уйнамокдалар. Улар махаллий хокимиятларга катта эркинликлар берилганидан фойдаланиб, провинцияларда истаган режаларини бажармокдалар.

Тасикамалаяда Толибон ва у билан коалициядаги консерватив мусулмонлар махаллий хокимни анча ишлар килишга мажбур килдилар. Булар жума номози вактида жоме масжид атрофидаги автотранспорт катновини тухтатиб куйишдан тортиб, кайси динга мансублигидан катъий назар хамма юкори синф укувчиларига исломий таълим беришгача етиб боради. Хоким булардан ташкари аёлларни уралиб юришга мажбур килди ва чумилиш ховузларини эркак ва аёлларникига ажратди. Толибон эса рейдлар уюштириб алкогол ичимликлар, порнография ва фохишабозликка карши курашмокда.

Баъзи мамлакатлардан фаркли уларок, Индонезиядаги радикал исломий гурухлар, ташкаридан келаётган ёрдам асосида иш олиб боришмаяпти. Кашшокликнинг чукурлашиши, конунсизликнинг авж олиши, иктисоддаги инкироз радикал исломга бирдан бир ечим йули, деб ишонаётган одамларнинг сонини жуда оширмокда.

АКШнинг терроризмга карши кураши купчиликда исломнинг узига карши кураш, деб караланмокда. «Американинг уруши бизни бирлаштимоккда», дейди Жиход лашкарлари ташкилотининг рахбари Жафар Умар Толиб. Бундай гурухлар хали кучли эмас, лекин Индонезиянинг демократияси учун катта хавф. «Радикал гурухларнинг аъзоларини сони куп эмас, лекин уларнинг жамиятга таъсири жуда кучли», дейди Либерал Ислом Тизимининг директори Улил Абшар-Абдуллох.

«Хукумат экстремистларнинг кулида гаровда», дейди бир Осиёлик дипломат ва давом этади: «Хеч ким уларнинг кулидан тутишни истамайди».

Якинда Ислом Тадкикотлари Давлат Университети текшириш утказди. Унинг натижалари шундай: 58 фоиз одам Индонезияни Ислом давлатиги айлантириш тарафдори; 60 фоиз одам хукумат шариатнинг баъзи моддаларини хаётга жорий килиши лозим, деб хисоблайди; айни замонда, 60 фоиздан купрок одам Толибон Бригадалари талаб килаятгандек, руза тутмаган ёки 5 махал номоз укимаятганлар билан полиция шугулланиши кераклигига карши.

Президент Мегавати Сукарнопутри ва парламентнинг купчилиги мамлакт буйлаб шариатнинг киритилишига карши, лекин хукумат баъзи провинцияларга шариатнинг баъзи моддаларини киритиш учун рухсат бериб булди. Лекин уртада, шариат 220 миллионлик Индонезиянинг хамма муаммоларини ечиб берадиган кучга эгами, деган савол бор.

«Хозир мамлакат жуда мухим тестдан утмокда», дейди юкорида номи тилга олинган Улил Абшар-Абдуллох. Унга кура бу тест либерал ислом галаба киладими ёки радикал, деган савога жавоб бериши керак.

Хозирча, шариат нормалари татбик этилишга бошлаган Тасикамалаяда вазият шундай: Аёллар уралиб юришмокда, ресторанларда ичкилик таклиф килинмайди, улар кечалари бум-буш. Хамма бундан хурсанд эмас, аммо бир нарса дейишга куркишади. Рени исмли эёл эса бундай дейди: «Бошимни ураб юрмасам, бу Аллохни севмайман, деганим эмаску».

Мухбиримизнинг фикри: Узбекистоннинг бугуни Индонезиянинг кечаги кунига ухшар экан, эртаги кунимиз Индонезиянинг бугуни булиши мукаррар каби куринмокда.

7 май 2002 йил: Люди гибнут за ... свои пенсии

Только сегодня мы получили от председателя Андижанского отделения Общества прав человека «Эзгулик» следующее сообщение.

16 апреля с.г. в почтовом отделении поселка «Ок-ёр» Андижанского района, Андижанской области умер от кровоизлияния в мозг 72 летный пенсионер М.Улмасов во время давки за получением пенсии. Распространение пенсии производилась работниками почты на не соответствующем для этих целей месте, т.е. на улице. Толпа пенсионеров, ждущие с 6 00 утра кинулись за почтальоном, чтобы попасть в список получающих, так как наличность пенсии почти всегда не хватает всем и пенсионеры по несколько раз вынуждены приходить в отделение связи в течение месяца.

Недовольства пенсионеров услугами социального обеспечения и неоднократные жалобы на оскорбляющие их достоинства поведение работников почты не принималась во внимание руководителями Социального обеспечения Андижанского района и не были предприняты никакие меры для улучшения услуг пенсионерам. Уместно напомнить, что 2002 год объявлен президентом страны годом «Уважения стариков», не говоря о том, что многие из них сражались против фашистов в годы ВОВ. И вот теперь в мирное время старики вынуждены «умирать стоя».

8 май 2002 йил: АКШ Халкаро Трибунал хакидаги Шартномадан чикди

АКШ маъмурияти харбий жиноятлар ва инсонларга карши килинган оммавий катагонлар масалаларини куриш буйича халкаро суд тузиш Карорига (Шартномасига) узининг расмий муносабатини билдирмокчи, деб аввал хабар бергандик. АКШдаги хамма ахборот воситалари шу йил 7 май куни АКШ маъмурияти бу Шартнома узи учун хукукий кучга эмаслигини эълон килганини билдирдилр. Матбуотда айтилишича, Клинтон Ок Уйдан кетишидан бир хафта олдин бу Шартномани имзолаган, аммо на унинг узи на унинг макомини вориси Буш ушбу хужжатни ратификация килдириш учун хеч бир кадам килмаганлар. Хозир хам Клинтоннинг имзосини кайтариб олиш хакида суз кетмаяпти, аммо АКШ Шартномани ратификация килмаслиги аник. Бу вокеа АКШ консерваторларининг катта галабаси булди.

АКШ маъмурияти БМТга мактуб йуллаб, узнинг бу масалада хеч кандай «конуний мажбурияти йуклигини», чунки у бундай Шартноманинг тарафдори булмаганини билдирган. АКШнинг бу харакати мамалакатнинг консерваторлари тарафидан олкишланди ва хукук химоячиси ташкилотлар хамда НАТОга кирувчи Американинг хамкорлари тарафидан кораланди.

Жоржия штатидан сайланган конгрессман Боб Барр Бушнинг маъмурияти «Американинг конституцион принципларини умумдунё давлат куриш тарафдорларига курбонлинна бермаслик мардлигини курсатди», деса, бошка конгрессмен Генри Хайд уни фикрини давом эттиради: АКШ Конституциясигагина тобе булиши керак булган фукароларимизнинг устдан халкаро институтлар хукм беришларини кабул килолмаймиз.

АКШлик журналистларнинг ёзишича, маъмуриятнинг бу кадами Мудофаа Вазири Рамсфельднинг катта галабаси. Аммо Давлат Департаменти бунга каршилик килди ва хозир унинг бюрократлари тушкинлик ичидалар. Журналистлар Буш маъмурияти Клинтоннинг Шартнома остидаги имзосини бекор деб эълон килиб утирмасдан, юмшок йул билан Халкаро Трубаналдан узини четлатаётганини хам ёзмокдалар.

Ушбу Шартномани Хитой, Хиндистон, Индонезия ва Туркия каби давлатлар имзоламаганлар. Россия, Исроил ва Миср эса АКШ каби йул тутиб, уни имзолаганлар, аммо ратификация килмокчи эмаслар.

Хьюман Райтс Вотчнинг Вашингтон Бюроси рахбари Том Малиновски шундай дейди: «АКШнинг бу кадами символикдир. Реаллик шундан иборатки, суд гояси амалга ошиб бормокда».

8 май 2002 йил: Генерал «Ок кушнинг» жирканч тарафлари

Вашингтон Пост газетасида (4 май) Мария Гилбертининг шу номли хати чоп этилган. Унинг сарлавхаси суз уйинидан иборат булиб, Ок куш деганда якинда авиахалокатда улган рус генерали Александр Лебедь назарда тутилади.

Маллиф хатини генерал Лебедь рус кушинларининг элита булимларида хизмат килиб, Совет империясининг сунг йилларида этник чикишларни бостиришда катта рол уйнаганини эслатишдан бошлайди ва иккита мухим мисол келтиради. Биринчиси, Лебеднинг 1989 йил Тбилисидаги конли вокеалардаги, икинчиси эса унинг 1990 йилда Бакуда Халк фронти фаолларига карши утказилган вахшийликлардаги роли. Мария Гилберт генерал Лебедь «Кто смеется последним, тот стреляет первум» деган иборанинг отаси эканлигини хам эслатиб утади.

Шу муносабат билан Харакат Агентлиги «Бирлик» лидерларидан бирининг сузларини эслатиб утишни лозим деб топди: «Лебеднинг улими муносабати билан берилган бир комментарий Эркчиларнинг жигибийронини чикарганини купчилик билади. Аслида, улар хамма нарсани ёлгонлайбермасдан, бу каллакесар билан хамкорлик килмокчи булганлари, амалий иш бошлаб раислари у билан бориб учрашгани хато булганини тан олишлари ва уз раисларидан бу масалада тушунтириш талаб килишлари лозим. Эртами кечми улар буни барибир килишга мажбур буладилар. Чунки бу режалаштирилган хамкорликнинг максади яна кон тукиш эди. Узбекларнинг конини. Руслар ва баъзи эркчиларнинг манфаати учун».

14 май 2002 йил: Жаслик колония эмас, хакикий жаханнам («Эзгулик» жамиятининг Андижон булими раиси Музафармирзо Исхоковнинг хабари)

Жаслик колониясига бориб келган бир одам (исмини хаммага маълум сабаблар билан очиклай олмаймиз) бизга 12 майда бир хат олиб келди ва узи у ерда 4 соат давомида махбуслардан эшитганларини гапириб берди. Хат ва огзаки сухбатнинг мазмуни куйидагича.

Шу йилнинг март ойининг биринчи кунларидан бошлаб диндор махбусларга нисбатан такикланган услублар билан кийноклар утказиш яна хам кучайган. Хатда давлат тузумини куч билан узгартириш учун харакат килди, деб айбланиб, узок муддатларга камалган 11 кишининг исмлари келтирилган. Булар - Салохиддинов Самариддин, 1978 йилда тугилган, Алимов Хусниддин, 1968, Юсупов Олимжон Абдулахатович, 1966, Аъзамов Файзулло Саидкаримович, 1969, Холматов Тожиахмад Абдурахимович, 1968, Исоков Расулжон Юлдашевич 1969, Хаккулов Жамшид Чориевич, 1975, Салохитнинов Фитрат Фахриддинович, 1967, Авазов Музаффар, 1968, Хикматов Хусниддин, 1965, ва Султонов Кахрамон, 1972.

Хатда баён килинган ва огзаки айтиб юборилган кийнок усуллари куйидагилар.

- Махбусларни эрталаб соат 6дан бошлаб 1 соат давомида тухтовсиз Узбекистон гимнини бор овози билан айттириш. Агарда кимки айтишдан тухтаса ёки адашиб кетса, турма ходимининг кулидаги резина таёк билан биринчи сафар 20 маротаба урилади, иккинчи сафар 30 марта, агарда гимнни айтишдан бош тортса, 15 кунга карцерга тушади. Карцердаги азобларни айтишга суз йук, у ердан эса сог чикиш кийин.

- Махбусларни хар куни огир жисмоний машклар бажаришга мажбур килишади. Масалан, 100 мартадан 200 мартагача юз тубан ётган холатда кулда «отжумания» килиш, узок вакт туриш, утириш, ётиш, бир оёкда утирган холатда бир оёгини кутариб 1 соат давомида туширмаслик, ёки кулларини бош оркасига килиб бир оёгини кутариб 2 соатдан ортик бир жойда кимирламасдан туриш ва хоказолар.

- Назоратчиларнинг айрим командаларни эшитмай колиб бажармаганликлари учун хам махбусларни каттик калтаклашади, уласи килиб калтакланган одамга яна уша командани бажаришга мажбур килишади.

- Колония назоратчиларининг буйрукларини тула бажармаган ёки уларни эшитмай колиб бажармаган махбусларни эса карцерга 15 кунга ёки туберкулёз билан касалланган махбуслар орасига атайлаб тикиб куйиш хам практика килинади. Касал тезрок юксин дея, уларга овкат урнига сув ва 50 грамм нон беришади. Масалан, Исоков Расулжонга шу йул билан туберкулёз юктиришган.

- Диний эътикоди учун камалиб, колонияга янги келганларни ва буйрукни тула бажармаганларни жазолашни яна бир усули кашф килинган. Бунинг учун ТБООШ (тартиб бузарликни олдини олиш шахобчаси) номли ноконуний гурух тузилган. Мазкур гурух угри, одам улдирган, зурлаш билан камалган махбуслардан иборат булиб, улар диний эътикоди учун камалиб янги келганларни назоратчиларнинг буйруги билан вахшиёна калтаклатишади, баъзан эса диндор махбусларни баччабозлик килишга мажбурлашади.

Колониянинг назоратчиси Шодиев мана шу айтиб утилган кийнокларни бажарилишини назорат киладиган энг шафкатсизларидан бири.

Жасликка борган одам билан учрашган махбус 4 соат давомида факат булаётган кийноклар тугрисида гапирипти. Табиий, у хамма гапларни эслаб кололмаган. Лекин аник хулосага келган: Жаслук колонияси колония эмас, хакикий жаханнам.



15 май 2002 йил: «Бирлик»: Узбекистон хукуматининг бу карорини куллаб-кувватлаймиз

Бугун Москвада Шанхай хамкорлиги ташкилотининг Мудофаа вазирлари даражасидаги йигилиши булиб утди. Унда терроризм, сепаратизм ва экстримизмга карши кураш масаласи куриб чикилди ва тегишли карорлар кабул килинди. Узбекистоннинг Мудофаа вазири сабабини расман билдирмасдан туриб, учрашувга келмади.

Бу хусусда «Бирлик» раиси Абдурахим Пулатнинг фикри: Узбекистонда ва умуман Марказий Осиёда терроризм ва экстремизм хавфи америкаликлар тарафидан, умуман олганда, йук килинди. Сепаратизм масаласи эса чеченларни йук килишга интилаятган Россия державачиларининг ва уйгурларнинг мустакилликка интилишини тухтатмокчи булган Хитой хукуматининг уйдирмасидир. Бундай маънодаги сепаратизмга карши курашишда Россия ва Хитой тарафдори булятган Козогистон, Киргизистон, Тожикистон ва Узбекистон хукуматлари ахир бир кун уз халкларининг лаънатига учрайдилар. Агар Каримов хукумати буни англаб етиб, бир махаллар Путиннинг ташаббуси билан кириб колгани бу ташкилотдан узоклашмокчи булса, биз бундай кадамни куллаб-кувватлаймиз. Аммо, хамма нарсани вакт курсатади».

Айнан бугун Гуржистоннинг Боржоми шахрида МДХга курувчи давлатлар Хавфсизлик органлари Кенгашининг хам 17 майга кадар давом этадиган мажлиси бошланди. Бу ерда Узбекистон вакиллари хар доимгидек хозирлар. Аммо бу ерда «килигини» бошка диктатор - Туркманбоши курсатган ва вакилини мажлисга юбормаган.

15 май 2002 йил: Цензура йук булдими ёки узгартирилдими?

Бугун тошкентлик хамкоримиз «Халк сузи», «Фидокор» газеталарининг уз номини очик айтилишини истамаган мухбирлари билан сухбатлашди. Улар куйидагиларни айтдилар: «14 майдан бошлаб Узбекистон Матбуот Кумитаси кошидаги Давлат сирларини саклаш комитетининг назорати узбек матбуотидан олиб ташланди. Кумита раиси Рустам Шогуломов бу хакда 13 май куни давлатга карашли матбуот нашрларининг бош мухаррирлари билан булган йигилишда айтган. Бундан кейин Давлат сирларини саклаш комитети матбуот материалларини куриб чикмайди. Энди нашриётлар комитет мухри босилмаган газета ва журналларни чоп этаверадилар. Факат мазкур комитет вазифаси бош мухаррирлар зиммасига юклатилди».

Яна уша мухбирларнинг айтишича, бош мухаррирларнинг 70 фоизи Президент аппарати томонидан маълум муддат ичида укитиб тайёрлангач, мухаррирлик вазифаларига шахсан Ислом Каримовнинг рухсати билан тайинланган. Демак, хулоса килишди мухбирлар, матбуот ишида хеч кандай узгариш булиши кутилмайди. Бу факат жахон жамоатчилигини чалгитишдан бошка нарса эмас.

«Балки шундайдир, - дейди хамкоримиз. - Узбекистоннинг оммовий ахборот воситаларини билмайманку, лекин Давлат сирларини саклаш комитетининг раисини ишдан олиниши Озодлик радиосининг узбекча программалариги таъсир этишни бошлади. Радионинг Тошкентдаги офиси рахбари бир неча йилдан бери Тошкентда тайёрланадиган материалларда мустакил «Харакат» журналининг номини хам тилга олдирмасди. Утган душанба куни эса журналнинг охирги сонларига багишланган махсус эшиттириш эфирга чикди. Офарин!»

15 май 2002 йил: Фукаролар урушининг курбонларига биринчи ёдгорлик урнатилди

Бу ёдгорлик Сурхондарё вилоятининг Сариосиё туманида Ислом жангарилари билан булиб утган жанглар вактида халок булган 17 нафар узбек жангчилари хотирасига урнатилди. Унинг Узбекистон ва Тожикистон чегарасидаги Бахмал туманида жойлашган харбий кисм тераториясида урнатилиши аввалига купчиликни хайрон колдирди. Аммо тез орада хамма нарса маълум булди. Сариосиё туманида булиб утган жангларда Жиззахлик айнан 17 нафар йигит халок булган ва хокимият шу пайтгача буни жамоатчиликдан яшириб келган экан.

Хайкалнинг очилиш маросимида Узбекистон халк шоири Азим Суюн, Бахмал тумани хокими милиция майори Маматкул Каршибоев хамда вилоят хокими Убайдулла Ёмонкуловлар катнашиб оташин нутклар сузладилар. Халок булганларнинг оилаларига бундай маросимда киммат-бахо совгалар топширилиши эса купчиликни хайрон колдирди.

Аслида хайкал урушнинг хамма курбонларига куйилиши керак эмасми? Совгаларни бошка кун берса хам булмасмиди?

24 май 2002 йил: «Бирлик»чиларнинг «Бирлик»чига мурожаати

Юрт ташкарисида яшаятган бир гурух «Бирлик»чилар сафдошлари Дадахон Хасанга куйидаги очик хат билан мурожаат килдилар.

Хурматли Дадахон ака, Вилоятлардаги хамкорларимиздан олган хабарларимизга кура, Сиз йиллар давом этган жимжитликдан сунг мухолифатнинг фаолиятини жонлантириш ишига кушилибсиз ва биринчи боскичдаги вазифамиз мухолифатни КГБ агентларидан тозалаш, «Эрк» раиси Мухаммад Солихнинг шу ташкилотга хизмат килаятганини айтиб 1990 йилда чет эллардаги узбекларга ёзган хатимни бошкаларга урнак булсин дея эълон килиш, деб ният килибсиз. Сиёсий фаолиятга кайтиш истагингизни олкишласак хам биринчи кадамда килмокчи булган ишларингизни тугри деб хисобламаймиз.

Эсингизда булса керак, Сиз уша хатингизни чет эллардаги узбеклар ичида таркатиб булгач, уни «Бирлик» хабарномасида хам нашр этишни талаб килдингиз. «Бирлик» рахбарлари «Бу иддаоларингизнинг исботи йук. Колаверса, Мухаммад Солихнинг килган ишларига сиёсий бахо берилиб булди», деб уни чоп этишдан бош тортишди.

Яна бир нарсани эслашдан фойда булса керак. Булгуси «Эрк»чилар 1989 йил 8 октябрда, яъни мухим сайловлар арафасида, «Бирлик»ни парчалашганда, аввал Сиз хам уларга кушилдингиз. Аммо 2 хафтадан кейин оркага кайтиб, «Бирлик» Марказий Кенгаши Хайъатида «Мухаммад Солих Бирликни бир хафта ичида руйхатга олдираман дегани учун унга кушилгандим. Чунки, менинг учун Бирлик хаёт ва мамот масаласидир. Аммо гаплари ёлгон булиб чикди, мен бир хафта урнига икки хафта кутдим ва натижа курмагач, оркага кайтдим. Бир зино килган аёл кайта-кайта зино килабергани каби Мукаммад Солих хам колган умрини сиёсий фохишалик билан утказади», дедингиз.

Куп одамларнинг гувохлигида айтган бу гапларингизни эслашимиздан максад, улар тарихга айланиб булганини ва аллакачон «бошкаларга урнак булиб» колганини таъкидлашдир. Туркиялик тадкикодчи Хусайн Отигузал «Турк дунёсида Узбекистон халк харакати ва Озарбайжон халк фронти» номли китобида Сизнинг бу хатингизни алохида тилга олган ва Туркия хамда АКШли узбеклар билан гаплашиб, бу хатнинг борлигини аниклаганини ёзган. Демокчимизки, хатингиз хам тарихга кириб булган.

Куриниб турибдики, уша кунлардаги вокеалар ва уларнинг бахолари Сизнинг хам иштирокингизда тарих сахифаларидан жой олиб булди. Энди уларни урганиш тарихчиларнинг ишдир. Сиз билан биз эса етарлича жонланиб колган «Бирлик»нинг фаолиятини янада кучайтириш учун жонбозлик килишимиз керак. Амалдаги фаолиятлари у ер бу ерда интервью бериб туриш даражасига тушиб колган «Эрк»чиларни хам рагбатлантиришдан фойда йук эмас, тирик жондан умид бор деганларидек, аммо буни яна низолар чикариш йули билан киладиган булсак, уринишлар бехуда кетишига хеч кандай шубха йук. Уша Сиз бир вактлар КГБ агентлигида айблаган одамнинг саъй-харакатлари каби.

Келинг буладиган ишни килайлик, кош куяман деб куз чикара