Ўтган ҳафтанинг охиги иш куни Нью-Йорк фондлар биржасининг асосий кўрсатгичи Dow Jones индекси 17991 гача чиқиб, сўнгги тарихий рекордни урган, биржа бекилганда 17959 да тўхтаганди.

Аммо, жорийдаги ҳафтада Нью-Йорк биржасини қандайдир жин урди. Фақат кеча, яъни ҳафтанинг сўнгги иш куни, Dow Jones 315 поғона тушиб кетди. Бутун ҳафталик тушиш 678 поғана (!!). Камдан-кам бўладиган тушиш, ўпирилиш деса ҳам бўлаверади. Хуллас, кеча биржа бекилганда, Dow Jones 17281 эди.

Бундан аввалги 7 ҳафтада Dow Jones индексининг тўхтовсиз ортиб бориши, тарихий рекордлар уриши – АҚШ молиявий-иқтисодий кризисдан тўла чиққани, иқтисод юксалаётганининг кўрсатгичи сифатида кўрсатилмоқда эди. “Ҳаракат” ҳам айнан шу фикрда эди. Хўш, энди АҚШ биржасини нима жин урди?

Reuters агентлиги бу саволга “Oil slump sinks Wall Street” деб жавоб берибди. Google Translate тизимида кечагина ишга тушган ўзбек тили хизмати буни “Neft inishi Wall Street cho'kishi” деб таржима қилибди. Ёмон эмас.

Ҳа, таржима ёмон эмасдир, аммо фикр тўғрими?

Нефтнинг нархи сентябрнинг бошидан бери тушиб бормоқда, бир баррелининг нархи 100 доллар атрофида эди, ҳозир 60 атрофида. “Нефтнинг нархи тушмоқда, Dow Jones индекси унга парво қилмаяпти” деб ёзган эди мухбирларимиз яқиндагина. Бу ҳафта нефть нархининг тушишида қайдайдир бурилиш нуқтаси ҳам бўлмади. Демак, АҚШ биржасини нима жин урди ҳақидаги саволга биржа экспертларидан ҳам аниқ жавоб йўқ.

“Ҳаракат”нинг фикрича, ҳозир жаҳонда шундай системалар борки, уларнинг ҳамма параметрларини, математиканинг ҳозирги имкониятлари етарсиз бўлгани учун эмас, принцип ўлароқ, тўла инобатга олиб бўлмайди. Демак, маълум вақтларда системада бўлаётган жараёнларни принцип ўлароқ тўла ва тўғри ифодалаб бўлмайди. Шундай кутилмаган вазият ўртага чиқаса, мутахассислар тажрибадан ҳам кўпроқ интуицияга асосланиб, системани тўғри йўлга солиб юборадилар. Кейинги ҳафтадан Нью-Йорк фондлар биржасида айнан шуни кўрсак керак.

Ҳозир авваллари ҳам кўп марта такрорлаган фикримизни яна қайтарамиз.

АҚШда ишлаётган ўзбеклар фондлар бозорида кетаётган жараёнлар билан қизиқишлари, қўл билан ушлаб бўлмайдиган, кўзга кўринмайдиган Dow Jones каби индекслар билан яшашни ўрганишлари, пулларини фақат банкларда эмас, фондлар бозорининг акцияларида ҳам сақлашни ўрганишлари лозим.

Ўзбекистондаги ота-оналарга ёрдам бериш шарт, аммо у ерга ортиқча пул юбориш ўзбекларнинг душмани бўлган мавжуд режимга хизмат қилиш ва пулни сувга оқизишдир. Ўзбеклар АҚШда ҳам ош ейиш ва Ўзбекистонга пул юборишдан ташқари, бу ерда пул йиғиб, кичкина бўлса ҳам ўз бизнесларини очиш устида ўйласалар фойдали бўлади.

Айнан шундай одамлардан кейинчалик катта бизнесменлар чиқади. Ана ундан кейин Ўзбекистонда ҳам бизнес очишни ўйлаш мумкин. Акс ҳолда, Американи ҳам мардикорлар билан тўлатиб юраверамиз.