Журнал Ҳаракат №4 (25) 2000. Утган кунларимиз
«Бирлик»нинг веб-сахифасидан

Аёлларимизнинг лаънати
Аввалги хабарларимизнинг бирида милициядa улдирилгaн Фaрход Усмонов хакида ёзгандик. Маълум булишича, Фaрход Усмоновнинг 16 ёшли угли Оятулло Усмоновни Тошкент вилоят суди хукми билaн 6 йилгa кaмaшибди. Фaрход Усмоновнинг онаси куйидаги хатни таркатмокдалар.

"Бизлaр ким Усмонов Фaрход Носировичнинг онaси ушбу шикоятни ёзиб, бутун жaхон жaмоaтчилигигa мурожaaт этмокдaмиз. Бу aдолaтсиз дунёнинг aдолaтсиз хукмлaридaн юрaклaри aлaмгa тулгaн биз aёллaрнинг додлaрини кaбул килгaйсизлaр. Фaрход Усмонов 1999 йил 23 июндa МВДдa вaхшийлaрчa улдирилиб юоборилгaн эди. Мaнa 9 ой утиб, унинг 16 ёшли угли Оятулло Усмоновни шу йил 9 мaрт куни Тошкент вилоят судининг хукми билaн 6 йил кaмок жaзосигa хукм килишди. Судъя Жaлиловa Бaшорaт унинг ёшлигини, отaси милиция кулидa удирилгaнини, мутлaко aйби йуклигини инобaтгa олмaди. Нaбирaмни бошигa резинa тaёк билaн уриб, чaлaжон холaтгa келтиришгaн. Унинг кaсaлмaнд онaси 5тa ёш гудaклaри билaн чиркиллaб колди. Юкоридa утириб инсоннинг кaдрини бир пaрчa когоздек улчaгaнлaр, бир бурдa нонни топиб ейишнинг мaшаккктини кaердaн билишсин. Илойим бу зулмни уйлaб чикaргaнлaрнинг бошигa бизнинг кунимиз тушсин. Бу конхурлaрдa инсоф борми узи? Отaсининг котилини топиш урнигa углини кaмaшсa. Мен бутун дунёгa жaр солaман: Узбекистонлик конхур вaхшийлaр дaстидaн дод деймaн. Тунлaрни тонггa улaб кaргaймaн. Илойим бу хукумaт aсти кукaрмaсин. Мушaррaф Усмоновa, 29 мaрт 2000».


Яна бир «Бирлик»чи мухожир булди
1988-90 йиллари «Бирлик»нинг Андижон шахар ташкилотини оёкка туришида мухим рол уйнаган мухолифатчилардан бири Фазлиддин Ёкубов сунги йилларда «Бирлик» фаолиятида актив иштирок этмаётганлигига карамасдан тазийклардан кутулолмади ва оиласи билан аввал Афгонистонга, у ердан 1998 йили Туркияга кочишга мажбур булди. Маълумки, Узбекистон билан алокаларини ёмонлашишини истамаган Туркия мухолифатчиларга доим хайрохохлик билдириб келсада, уларнинг хеч бирига расман бу мамлакатда яшаш учун рухсат бермади. Фазлиддин билан хам айнан шундай булди ва у сиёсий бошпана сураб БМТнинг Кочоклар Бош Комиссиарлигига мурожаат килди. Расмий процедуралар 2 йилча давом этди ва шу кунларда бу иш охирига етди. 25 апрель куни Фазлиддин оиласи билан Америка Кушма Штатларининг Пенсилвания штатидаги Эриа шахарчасига етиб келиб, бу ерга жойлашди.

Эриа шахарчаси АКШ ва Канада уртасидаги 4та буюк куллардан бири Эрианинг жанубида жойлашган. Аввал хабар берганимиздек, Пенсилвания штатининг Питсбург шахрида 1999 йилнинг ноябрь ойидан бери бошка бир «Бирлик»чи - Баходир Файзи яшамокда. Питсбург ва Эрианинг ораси 180 км.


«Бизни Кизил империя укитди»
Хар сафар Кукондан Тошкентга келсам албатта «Озодлик» радиоси офисига бир кириб утаман. Бу сафар хам одатим буйича баъзи мулохазаларимни айтай деган умид билан у ерга кирдим.

Радионинг Тошкент бюросини янги рахбари Азиз Жураев менинг табригимни совуккина кабул килиб, мулохазаларимга шундай жавоб бердилар:

- Аввало радио мухолифатга карашли эмас, бу ер хар хил бемаза фикрлар ёки одамларнинг арзу-додини эшитадиган жой эмас. Мен шу ерда рахбарлик килар эканман бу нарсаларга йул куймайман, радио зиёлилар радиоси булади.

Мен: Радиода чикиш килган куп одамларга хукумат босим килаяпти, радио уларнинг такдирига бефарк карамаслиги керак. Масалан, 15475-харбий авиакисмда хизмат килган Маъмуржон Аминов кисм рахбарларининг кингир ишлари хакида уч марта «Озодлик» радиоси оркали интервью бергач, харбий прокуратура сохта айб билан унинг устидан жиноий иш кузгатди ва унинг иши судга топширилди. Прокурор Аминовни 5 йил озодликдан махрум килишни талаб этди, дедим.

Бунга жавобан А.Жураев: Яна кайтараман, радио мухолифат радиоси эмас, прокурор бегуноходамни 5 йилга камашни талаб килмайди. Аминовнинг хаклигини нима билан исботлайсиз? - деб суради.

Маъмуржон Аминовга куйилган айблар сохта эканлигини билиш учун юрист булиш шарт эмас. Аминов «Озодлик» радиоси оркали узбек армиясида содир булаётган жиноятларни очгандан кейин унга айб куйилаётганининг узи исботку.

7 июнда Фаргона фожеалари булиб утганига 11 йил тулди. Фаргона демократик ташкилотлари бир Ёднома ёзган эди, мен мазкур Ёдномани «Озодлик»ка узим билан олиб келдим. Ёднома «Бисмиллохир рахмонир рохийм» сузлари билан бошланган эди. А.Жураев: Радио диний идора эмас, «бисмиллох» сузини ишлатсангиз хеч нарсангиз чикмайди, - деб раддия килдилар.

- Биз барчамиз мусулмонмиз, кетмон чопганимизда хам, овкатланганимизда хам «бисмиллох» деймиз, - деганимга Жураев «койилмаком» жавоб берди:

- Араблар зурлаб киритган динга тушунмай итоат этиш ута нотугри, номоз укийсиз-у, нима деяётганингизни билмайсиз. Узбекларнинг узини дини булган. Мен мана шу дунёда одамларга фойдам тегиб тинч яшасам булди, менга охиратингиз, худонгиз, парвардигорингиз керак эмас.

- Мен Сизга ачинаман, калбингизни кулфлаб куйишган экан. Бирок Сиз охиратда жавоб беришингизга тугри келади, - дедим мен.

Жураевнинг Фаргона фожеаларига муносабати хам антика булди: Хар куни минглаб одамлар улади, хар бирига мотам тутиш шартми? Фаргонада одамлар хеч нарсани тушунмасдан кучага чикканлар, шунинг учун улганлар. Мотамларингни уйларингда тутаверинглар, мотамсаро нарсаларингизни бу ерга кутариб келманглар.

- Куконда шахид булганлар кизил империянинг охирги курбонлари эдилар, - деган гапимга Жураев:

- Кизил империя дейишга хаккингиз йук, бизни ушалар укитди, одам килди, - деб жавоб берди ва Лениндан цитаталар келтирди.

Бу вокеадан сунг менда «Азиз Жураев киёфасида «Озодлик» радиосининг Тошкент офисига ута коммунистик рухда тарбияланган рахбар келибди», деган катъий фикр пайдо булди.

Биз «Озодлик» турли фикрлар минбари булиши тарфдоримиз. Уз навбатида, биз «Озодлик»ни Узбекистон мухолифатининг овозини хам берадиган минбар деб биламиз. Агар А.Жураев мухолифат фикрини радиога чикаришни истамас экан, биз «Зоримиз бор, зуримиз йук» деймиз, холос. Бирок бизнинг овозимизни бугиб булмайди, мухолифат овозини эшитадиган, уни таркатадиган матбуот ва радиолар топилишига имонимиз комил.



Исмоилжон Дадажонов
«Бирлик»нинг вилоят булими раиси
9 июнь 2000 йил
Кукон шахри, Устабозор кучаси, 39
Телефон: (37355) 2-30-47


Ёш авлодларимиз такдири
Келажагимиз булмиш ёш авлоднинг мавжуд жамиятимиздаги хозирги ахволига бир назар ташласак фойдадан холи булмас. Хукуматимиз хар йили хар хил ташаббуслар билан чикмокда. Яни, инсон манфаъатлари йили, оила йили, аёллар йили ва утаятган йилда эса саглом авлод йилини уйлаб топди. Хозир у узининг навбатидаги кампаниясини мувафакият «билан» амалга оширмокда. Хокимият бинолари олдига, кучаларга, мактаб ва богчалар олдига соглом авлод йилига оид хар хил чакириклар, маслахатлар ёзилган плакатлар илиниб ташланган. Телевидения, матбуотларда деярли хар куни булаятган йигилишлар ва тадбирлар хакида куплаб материаллар берилмокда. Хар йили утказилаятган бундай кампаниявозлик собик совет хукуматидаги утказган кампанияларнинг айнан узгинаси десам адашмаган булар эдим. Бир яхшилаб эсланг, азиз биродарлар, якиндаги тарихимизни.

Хуллас, хукуматдагилар курук аравани олиб кочиш билан аворадирлар. Мана соглом авлод йилининг ярим йили хам утиб боряпти. Айнан иктисодий ахволдан келиб чикадиган булсак нима узгарди? Биринчи навбатда соглом авлодни тарбиялаб берадиган маъориф ходимлари - домлаю укитувчилар ва тарбиячиларнинг иктисодий ахволига бир назар ташласанг, курасан – уларнинг холига маймунлар йиглайди. Минг бор узр купол фикирларимга. Мактабларда малакали укитувчилар оз колган. Укитувчиларнинг 80 фоизини аёллар ташкил этмокда. Мен билган домлаларнинг купчилигини бозорларда кураман. Кузатаман. Рухлари тушган ва кузлари синиклигини куриб ларзага тушаман. Шундай огир шароитда хам уз ишига содик колган маъориф ходимларига минглаб тасонналар айтаман.

Хуш, биз курмокчи булган Буюк Узбекистоннинг пойдевори булмиш ёш авлоднинг онггига биз катталар нима беряпмиз ва бермокчимиз? Корни тукми? Усти бутми? Нимани истайди? Нима демокчи? Биз буни биламизми? Тугрисини айтганда, болаларнинг корнини туйгазиш ва устини бут килиш билан овора булиб колганмизу уни хам тузуккина уддасидан чика олмаяпмиз. Колган саволларнинг ечими билан ишимиз хам йук. Фикирларимни иккита фожиали, ха ута фожиали фактлар билан тулдирмокчиман.

Якинда (3 апрель 2000 йил) Жиззах шахри, Хусайинов номли 19-сонли мактабнинг 7 синф укувчиси Абдуллаев Бехзод хамда Охубобоев номли мактабнинг 7 синф укувчиси Умид узларини осиб куйдилар. Нега бундай булди? Качон бу ёш болалар онгида ушбу хаётга нарозилик хиси пайдо булишга улгирди? Ушбу фожеалар хакида Жиззах вилояти матбуотида биргина сатр хам берилмади, халк мухакомасига куйилмади.

Навбатдаги муаммо: Жиззахда болаларни 9 ой укиш мабойнида мехнатга мажбур килиш авж олган. Шу давр ичида пахта теримига, утоклашга, чопикга ва кучаларни супуришга деярли 4 ой вакт кетади. Бир уйлаб куринг ахир, бу ахволда канакасига соглом авлод ва Буюк келажак хакида гап булиши мумкин.



Бахтиёр Хамроев
Жиззах


Овозсиз исён
Якинда Жиззахдаги мухташам Маънавият ва марифат марказида йигилиш булиб утди. Йигилишни вилоят хокимининг муовини, вилоят хотин кизлар кенгашининг раиси Сайёра Туйчиева ва вилоят прокурорининг катта ёрдамчиси Гуломжон Каххоровлар олиб бордилар. Барча туманлардан келишган махалла фукоролар йигинларининг хамда хотин-кизлар кенгашларининг раислари олдига биргина савол куйилди - «Нима учун фукоролар уртасида уз жонига касд килиш холати купайиб бормокда?» Вилоят прокурорининг катта ёрдамчиси Г.Каххоровнинг хисоботига кура вилоят буйича уз жонига касд килганлар сони жорий йилнинг биринчи ярмида 78 нафарга етган. Шундан 46 нафари хотин-кизлар, 21 нафари эса балогат ёшига етмаганлар эканлиги айтиб утилди. Шу ернинг узида бундай фожеаларнинг сабаблари хакида турли фикрлар билдирилди. Уз жонига касд килиш холатлари буйича энг огир курсатгичга эга булган Галлаорол тумани хокими муовини Зебунисо Косимованинг фикрича, ёшларнинг калбидаги маънавий кемтиклик ва рухий тушкунлик фожеанинг асосий сабабларидир.

«Бу биз учун катта фожеа», - дейди йигилишнинг яна бир иштирокчиси Ёзувчилар уюшмаси вилоят булими раиси Шарофат Ботирова – «18 ёшли 2 нафар кизнинг бир дарахтнинг шохига узларини осганларини, ёки 15 ёшли мактаб укувчисининг мактаб ойнасини синдиргани учун жонига касд килганлигини кандай изохлаш мумкин? Бу кандайдир эпидемияга ухшайди.»

Ушбу йигилиш давомида хар бир махалла раисига ва хар бир туман хокимлиги вакилига жойларда ана шундай хунук холатларнинг олдини олиш буйича килинажак ишлар юзасидан доимий хисобот бериб бориш тайинланди. Шу билан йигилиш тамом булди. Йигилганлар таркалдилар. Улар юракларидаги дардли фикрларни айта олмай таркалдилар. «Хали 17га хам тулмаган мургак калбларнинг кузига кандай куч дунёни коронгу килиб куяяпти», деган савол очиклигича колиб кетди.

Фожеанинг асосий сабаблари эса бугунда барчага маълум. Ёшлар уртасида ишсизлик даражасининг юкорилиги, талабаларнинг аудиториядан кура пахта даласида купрок булишлари, вилоятнинг чекка туманларида яшовчи аёлларнинг муаммолари хозиргача ечимсиз колаётганлиги ва нихоят буларнинг барчаси бир суз билан иктисодий танглик деб аталишини афсуски йигилганлар очик айта олмадилар. Яна бир гап. Йигилишни очар экан вилоят хокими муовини С.Туйчиева йигилганларга хукумат томонидан вилоят хокимлигига айнан шу масала юзасидан махсус хат келганлигини айтиб утди. Нахотки уз жонига касд килишдек фожеа хакида очик гапириш учун хукуматнинг махсус хати керак булди? Умуман нима учун бундай йигилиш халок булганлар сони 78 нафар булганида утказилди? Аввалрок бу хакда бонг урилганида бу ракам камрок булиши мукаррар эди.

Мажлис ахли хали уйларига етмасдан туриб, уз жонига касд килганлар сони яна биттага купайганлиги маълум булди. Шахарнинг Охунбобоев кучасида яшовчи 2 нафар фарзанднинг онаси - 25 ёшли Феруза исмли аёл узни осиб куйди. Врачларнинг айтишларича, вокеа соат 15ларда юз берган. Айни уша вактда эса мухташам Маънавият маркази залидаги минбарда кайсидир махалла раиси ушбу фожеалар юзасидан фукоролар уртасида олиб бораётган ишлари хакида тулиб тошиб хисобот бераётган эди. Жонига касд килаётганлар сонининг ортиб бораётганлиги бундай хисоботларнинг нархи арзон эканлигини билдириб куйди.

Машхур Гиннеснинг рекордлар китобида нима учун узбекларнинг рекордлари йук деб сураб колишади. Менга колса, халкимизни дунёдаги энг бардошли халк сифатида ушбу китобга киритса булади, деб уйлардим. Лекин бир ярим миллионга якин ахолиси булган Жиззахда йилнинг биринчи ярмида 78 нафар фукаро уз жонига касд килганлиги, шундан 21 нафари балогат ёшига етмаганлар эканлиги бундай бардошга нисбатан овозсиз исён бошланганлигини билдир-масмикан?



Озодбек
Жиззах, 7 август 2000 й