Журнал Ҳаракат №4 (25) 2000. Дустларимиз хотирасига
Абдурахим Пулат - Элчибей – Озорбайжоннинг биринчи демократ президенти
Озарбайжоннинг биринчи демократ президенти, сафдошимиз, дустимиз Абулфайз Элчибейдан айрилдик. У 22 август куни узи огир касалликдан даволанётган Туркиядаги касалхонада Оллохнинг рахматига ковушди.

Элчибей мудхиш совет замонида узи бошлаган мустакиллик курашининг натижаларини куролган бахтли инсонлардандир. Аммо, Озарбайжонда демократиянинг хам галабасини куриш унга насб килмади...

Мен Элчибей билан 1989 йилда Бокуда, Озорбайжон халк жабхаси ва Узбекистон «Бирлик» халк харакатлари эндигина оёкка тураётган кунларида, биринчи марта куришдим. 1992да якиндан танишдик. Уша йили Каримов менга карши суикасд уюштиргандан сунгра огир операциядан чикиб касалхонада ётганимда бир ой аввал президентликка сайланган Элчибей уз одамларини Тошкентга юбориб, мени зудлик билан Бокуга келиб ишончли кулларда даволанишимни истади. Докторлар хали узок сафарга чиколмаслигимни айтишгач, бир оз кутишга карор килдим ва бир ойлардан кейин Бокуга келиб даволанишни давом эттирдим.

Хозир уйласам, бу кадамим унчалик тугри булмаган. Маьлумки, уша пайтда Озарбайжон, Болтик жумхуриятларини хисобламасак, Русиянинг таьсиридан кутилиш учун очикча кураш олиб борятган бирдан-бир давлат эди. Элчибей биринчи булиб уз худудларидан рус кушинларини чикартириб ташлади. Айни замонда, у руслар тарафидан дастакланаётган Арманистон билан Корабог учун уруш олиб борарди. Бундай шароитда, хамма турк жумхуриятлардаги миллий-демократлар учун Бокунинг узига хос Маккага айланаЁтгани факат Русияни эмас, Каримов ва Ниёзов каби диктаторларни хам газабини келтирди. Улар Элчибейни йикитиш учун биргаликда жабха очдилар ва 1993 йилнинг ёзида бунга эришдилар хам.

Бу пайтда мен Туркияда эдим. Элчибей 5 йил Нахичеваннинг Калеки кишлогида турган пайтда у билан 2-3 марта телефонда гаплашолдик, халос.

Шу йил, яъни 2000 йилнинг май ойида Вашингтонда Элчибей билан охирги марта учрашдик. У «Узбек халки секин кузголади, аммо кузголгач, уни хеч нарса тухтатолмайди, Узбекистонда демократия галаба козонмагунча Марказий Осиёда демократия булмайди, Турк дунёси булмайди», деб узбекларнинг региондаги, Турк дунёсидаги салмокли ролини алохида таъкидлади, ушанда. Хамма ерда булгани каби Узбекистон мухолифатининг ичида хам бирлик-баробарлик йуклиги хакида куйиниб гапирди. Биз Озарбайжон, Узбекистон, Чеченистондаги вокеалар хусусида фикр алмашдик, Турк дунёсининг келажагини гаплашдик. Кейинги учрашувларимиз бегона юртларда эмас, Бокуда ва Тошкентда булади, деб бир-биримизга ишонч билдирдик.

Абулфайз бу учрашувда куч-кувватга тула ва соглом инсон таасуротини колдирди. Якин фожеанинг хеч бир аломати йук эди. У якин ва узок келажакка йуналган режаларга боши билан шунгиган булиб, улар билан яшаятганди.

Аммо, Оллох бошкача карор берди ва уни бу кураш майдонидан юлиб олиб, мангуликка олиб кетди...

У буюк инсон, сиёсатчи ва Туркчи эди. Президентликдан йикитилар-йикитилмас унинг тажрибасизлигидан бахс этабошлаганларга хеч замон кушилмаганман, уларга карши чикканман ва чикаман. Бундайлар, уша замоннинг реалликларини курабилмаганлардир. Отатуркдан сунгра Турк дунёсида илк марта бир Туркчининг хокимятга келолганини фаркига бормаганлардир...

Элчибей мангу ётадиган ерига узатилган куни унинг олдида булолмасдан, узок ва бегона ерлардан туриб «Алвидо» дейишга мажбур булганимдан чексиз бахтсизман.

Оллох дустимизни рахмат айласин, унинг жони жаннатда булсин...



Абдурахим Пулат
«Бирлик» халк харакатининг раиси
24 август 2000 йил, Вашингтон