"Тожиклар режими" ифодаси орқасида ётган нарсаларни тўғри тушуниш учун кечагина ўткан кунларимизни билиш керак. Сўнги 30 йилда кўп воқеалар юз берди, аммо қисқа бўламиз.

I. Ислом Карим қаердан пайдо бўлди?

Ҳамма нарса 1989 йилнинг бошида бошланди. Ўша пайтда Ўзкомпартиянинг раҳбари, яъни феълан Ўзбекистоннинг хўжайини бўлган тожик аслли Рафиқ Нишонов пенсияга кетиши, ёки расмиятчилик учунгина бор бўлган бир лавозимга Москвага олиниши юқори доираларда гап бўлиб юрарди. Унинг ўрнига андижонлик ўзбек, миллатпарвар, ўша пайтда Ўзбекистон Олий Совет раиси бўлган таниқли олим ва сиёсатчи Пўлат Ҳабибуллаев ўтириши ҳам кутилаётганди.

Аммо, тўсатдан, КГБнинг 1948-1949 йиллари Москвада "дело кремлевских врачей" деган ном остида бошланиб, Сталиннинг ўлимигача давом этган операциясига ўхшаш операция Ўзбекистонда бошланди ва ҳали ҳам давом этмоқда.

Москвада 1948-1953 йиллари ўтказилган операция доирасида “Правда” ёки “Известия” гезетасида, Кремль касалхонасининг “медсестра”си номидан (унинг исми ҳам кўрсатилган), бу касалхонада чет эллардаги махсус хизматларининг агенти сифатида ишлайдиган шифокорлар гуруҳи яратилгани, уларнинг вазифаси СССРда кўзга кўринган партия ва давлат ходимларини йўқ қилиш эканлиги иддао қилинган мақола эълон қилинди.

Қаранг, қандайдир “медсестра” Ғарб давлатларининг яширин ташкилотини фош қилди ва жуда кўп шифокорлар, улар билан яқин алоқада бўлган олимлар, гўёки бу гуруҳнинг ишига ёрдам берган партия ва ҳукуматнинг кўзга кўринган ходимлари, ёки дарҳол йўқ қилинди, ёки сургунга жўнатилди. Сталин 1953 йилнинг бошида ўлиши билан ҳамма қораланганлар оқланди, ҳали тириклари озод қилинди. Аммо, у “медсестра” билан ҳеч кимнинг иши бўлмади.

КГБ ўзининг Ўзбекистондаги опрециясини биз “медбрат” деб атаган Ташкент Давлат Университетининг доценти, айни замонда, Компартиянинг бу университетдаги ташкилотининг котиби Марат Зоҳидов исмли ўзбекдан чиққан ифлосни ишлатишдан бошлади. “Известия” газетасида шу “медбрат" номидан Пўлат Хабибуллаевнинг дабдаласини чиқарувчи КГБнинг мақоласи эълон қилинди ва Совет замонининг анаъанасига мувофиқ, Пўлат Хабибуллаев ҳеч қандай текширувларсиз дарҳол лавозимидан четлатилди.

Алоҳида урғулаш керакки, Ташаббус Гуруҳи 1988 йил 11 ноябрда тузилган “Бирлик” Халқ Ҳаракати ўша пайтда ўзининг таъсис қурултойини тайёрлаш билан машғул эди. 1989 йил 19 март куни ҳозир номи Мустақиллик Майдони бўлган Ленин майдонида “Ўзбек тили – давлат тили” шиори остида ўзбек миллатининг тарихидаги биринчи митинг ўтказилди. Митингнинг талаби билан, тахминан 10 кундан кейин, оммавий ахборот воситаларида ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш ҳақидаги Қонуннинг лойиҳаси эълон қилинди.

Апрель ойида Тошкентнинг четроғида ва 22 майда эса, Тошкентнинг марказида, аниқроғи, Навоий театри олдидаги майдонда, “Бирлик”нинг кейинги митинглари ўтказилди. Ниҳоят, 28 май куни Ёзувчилар Уюшмасининг Тошкент марказидаги қароргоҳида “Бирлик” Халқ Ҳаракатининг таъсис қурултойи бир неча юз кишининг иштирокида бўлиб ўтди. Машҳур ёзувчи Эркин Воҳид ташкилотнинг раиси бўлиш таклифини қўрқоқлиги туфайли аввалдан рад этганди, шу сабабли, қурултойнинг ўтказилишида асосий роль ўйнаган Ташаббус Гуруҳининг раҳбари Абдураҳим Пўлат “Бирлик”нинг раиси этиб сайланди.

Абдураҳим Пўлат қурултойдан кейин дарҳол Москвага учиб кетди. Унинг мақсади – 25 майда очилган СССР Халқ Депутатларининг 1-чи қурултойида Ўзбекистондан сайланган депутатлар билан учрашиш, ўзини сайловларда қатнаштирмаганлари ҳақида маълумот бериш, Ўзбекистондан сайланган депутатларни “Бирлик”га тортишга ҳаракат қилиш эди. Айнан ўшанда, Абдураҳим Пўлат билан суҳбатдан кейин, шаҳрихонлик депутат Пўлатжон Охунов “Бирлик”га қўшилди, аммо у 1992 йил июнь ойининг охирида Ислом Карим тарафидан 5 йилга қамоққа ташланди, жаҳон жамоатчилининг талаби билан 2 йилдан кейин озод қилинди ва Швецияга оиласи билан кўчиб кетди. У ҳозиргача Швециядан туриб, “Бирлик” сафида Ўзбекистонда демократияни ривожлантириш учун кураш олиб бормоқда.

1989 йил июнь ойининг биринчи кунларида, ҳали Абдураҳим Пўлат Москвада экан, Фарғона вилоятининг Наманган шаҳрида ўзбеклар билан месхет турклари ўртасидла қонли тўқнашувлар юз берди ва КГБнинг махсус учоғида Абдураҳим Пўлат Москвадан Фарғонага олиб келинди, айнан Абдураҳим Пўлат ўшанда қонли воқеаларни тўхтатди.

Ўша кунларда Ўзкомпартиянинг биринчи котиби бўлган Рафиқ Нишонов СССР Олий Советининг қоғоздагина бор бўлган Миллатлар Совети раиси этиб сайланди. Унинг ўрнига, яъни Ўзбекистон Компартиясининг биринчи котиблигига, Ислом Каримов келтирилди. Ўша пайтдаги коммунистларнинг анаъанасига кўра, Ислом Каримовни тахтга ўтқазиш учун Москвадан юқори лавозимли биронта раҳбар Тошкентга келиши керак эди ва келди. Бу одам - ўша пайтдаги СССР Министрлар Советининг раиси (ҳозирги тил билан айтсак, СССР Бош вазири), айни замонда, КПСС Политбюросининг аъзоси Николай Рижков бўлди.

Николай Рижковнинг Тошкентга келишини бир кун аввал кечқурун билиб қолган бирликчилар эртасига (15 ёки 16 июнда бўлса керак) Ўзкомпартия Марказий Комитетининг биноси олдида 5 минг кишилик митинг уюштирдилар ва Николай Рижков билан учрашув талаб қилдилар. Бечора Рижков рози бўлишга мажбур бўлди. Абдураҳим Пўлат ўзи танлаган 5 нафар “Бирлик” фаоли билан биргаликда Николай Рижков билан Марказком биносида учрашди. Рижков учрашувга ҳозиргина ўз курсисини Ислом Каримга топширган Рафиқ Нишонов ва Ўзбекистон Министрлар Советининг ўша пайтдаги раиси (исми эсимизда ҳам йўқ) билан келди.

Абдураҳим Пўлат СССРда бўлаётган воқеалар, жумладан, Наманганда ўзбеклар билан месхет турклари ўртасида чиққан қонли воқеаларни ҳам эслатиб, буларнинг бош айбдори Москва эканлигини, бу аҳволдан чиқиш учун Москва катта демократик ислоҳотлар қилиши кераклигини жуда кескин, талаб каби сўзлар билан ифода қилганида, бечора Николай Рижков ҳар бир сўзини урғулаб шундай деган эди: “Если Вы так разговариваете с Председателем Совета Министров Союза Советских Социалистических Республик, я представляю как Вы разговариваете с ними”. Табиий, у “с ними” деганда Рафиқ Нишонов ва ўша пайтдаги Бош вазиримизга ишора қилган эди.

Ислом Карим ўзбекларнинг бошига КГБ тарафидан ўтқазилгандан кейин Ўзбекистонда бўлган воқеаларни ёритиш учун китоблар ёзиш керак. Аммо, бу масалада ҳам қисқа бўлишга мажбурмиз.

II. Салой Мадамин ва унинг гуруҳи ўзбек миллатини қандай сотгани ҳақида

Тезда маълум бўлдики, Ўзбекистоннинг янги хўжайини Ислом Карим 1989 йил 30 август куни “Бирлик”нинг асосчиларидан бири бўлган ёзувчи Салой Мадамин (адабий таҳаллуси Муҳаммад Солих) билан яширинча учрашиб, 10 сентябрда Ленин Майдонида ўтказилиши режалаштирилаётган “Бирлик”нинг 100 минг кишилик митингини тўхтатиш масаласида келишибди. Ислом Карим Салой Мадаминга, иккита укаси учун, Тошкент марказида 2 та квартира беришга ва 1990 йилнинг бошида Ўзбекистон Олий Советига бўладиган сайловларда Салой Мадаминни Ўзкомпартия рўйхатидан депутат қилиб қўйишга ваъда берибди.

Буларни Салой Мадамин ва Ислом Каримнинг 30 августдаги учрашувини уюштириб берган машҳур журналист, ўша пайтда Ўзкомпартия Марказкомининг Идеология бўлими раҳбарининг ўринбосари бўлиб ишлаётган Ирисмат Абдуҳолиқов ўзига дўст бўлган бир “Бирлик” фаолига 1 ойчадан кейин айтиб берди.

Минг афсуски, “Бирлик” раҳбариятида ёзучилар кўп бўлгани, Ёзувчилар Уюшмасининг 3-чи котиби бўлган Салой Мадамин уларнинг мутлақо кўпчилигини ўзи тарафга тортиб ололгани сабабли, 10 сентябрга режалаштирилган митинг қолдирилди.

Ваҳолангки, мақсад - ундан кейинги митингга 1 миллион одам олиб чиқиш ва Ўзбекистон раҳбариятидан истеъфога кетишни талаб қилиш эди. Биз асосий мақсадимизга эришолмадик, аммо сентябрь ва октябрь ойларида кичикроқ митинглар ўтказиб, 21 октябрда “Ўзбек тили - давлат тили” деб эълон қилинишига эришдик.

Тўғри, Ислом Карим ҳам мақсадига эришолмади. “Бирлик” фаолларининг мутлақо кўпчилиги Абдураҳим Пўлат тарафдори бўлдилар, яъни “Бирлик”ни йўқ қилиб бўлмади. Ўшанда Ислом Каримов, Салой Мадамин каби сотқинлар ёрдамида “Бирлик”ни ўзининг қўғирчоғи қилиб ололмаганини тушунгандан кейин, 1990 йилнинг биринчи шанбаси ёки якшанбасида, Абдураҳим Пўлат билан Марказком биносидаги кабинетида учрашишга мажбур бўлди ва унинг ҳамма ака-укаларига Тошкентда биттадан квартира ваъда қилиб, уни ҳам сотиб олмоқчи бўлди. Лекин, рад жавоби олди.

Тез орада Ислом Карим Салой Мадаминнинг иккита укаси учун Тошкент марказидан, аниқроғи Ирригация массивидаги уйлардан биридан, 53-54 номерли иккита квартира берди, Салой Мадаминни Ўзкомпартия рўйхатидан депутат қилиб қўйди. Ўшандан бери Салой Мадаминнинг пешонасига “53-54” лақаби ёпиштирилди. Исо пайғамбарни 30 кумуш тангага сотган Иуданинг пешонасига “30 кумуш” лақаби ёпиштирилгани каби. Унутмайликки, Иуда охир-оқибат ўзини осиб ўлдирган. Салой Мадамин ҳам шундай қилиши керак.

Абдураҳим Пўлатни эса, сайловларда иштирок эттирмаслик учун турли масхарабозликлар қилинди. Унинг устидан ўзбекларнинг тарихида биринчи марта 1989 йил 19 мартда ўтказилган митинг бўйича, гўёки оммавий тартибсизликлар уюштирилгани сабабли, жиноий иш очилган, аммо кейин бекитилган эди. Бироқ 1990 йил март ойида Ўзбекистон парламенти учун сайловлар ўтказиш эълон қилиниши билан (1989 йилнинг ноябрь ойида) аввал бекитилган жиноий иш қайтадан очилди. Ўша пайтдаги қонунларга кўра, устидан жиноий иш очилган одам сайловларда иштирок этолмасди.

Ўша пайтда Ислом Карим давлатнинг, яъни халқнинг катта пулини сарфлаб, Салой Мадамин раҳбарлигидаги хоинларни “Эрк” партияси номи остида бирлаштирди, бу партиянинг офиси учун Тошкент марказидан 3 қаватлик бино берди, бу партияга 1 ёки 2 та енгил автомобиль совға қилди. “Эрк” газетаси чиқаришни йўлга қўйдирди. Ислом Карим бу қилган ишларини ўша пайтдаги машҳур рус журналисти Аркадий Дубновга берган интервьюсида алоҳида урғулаган.

Бироз олдинга кетиб айтиш керакки, Ислом Карим “Бирлик”ни кучсизлантириш учун “Эрк”дан фойдаланиб бўлгач, мустақилликдан кейин, эркчиларга ҳам тупирди ва улоқтирди. Шу билан “Эрк” йўқ бўлди. Аммо, “Бирлик”ни ҳеч ким йўқ қилолмади ва қилолмайди.

III. “Бирлик”нинг ватан ва миллат манфаатлари учун кураши

“Бирлик” ўз борлигини кўрсатолганини, ўзини қандай қайтадан тиклаганини қуйидаги воқеалардан тушуниш мумкин.

1. 1990 йил 26 апрелда, яъни ҳайит куни, Россияда хизмат қилаётган пайтда ўлдирилган бир ўзбек аскарини Тошкентда дафн этиш маросими, “Бирлик” парчаланишдан кейин биринчи марта, “Бирлик”нинг оммавий намойишига айлантириб юборилди. Бу маросим тўла видеога олинган ва уни YouTube-да кўриш мумкин. Бу даҳшатли намойиш ўзбек миллатининг тарихида қолиши шубҳасиздир.

2. 1990 йил май ойида Тошкентда “Бирлик” Халқ Ҳаракатининг наввбатдаги қурултойи бўлди. Ўша ердаги нутқида Абдураҳим Пўлат СССРдек даҳшатли дарахтни ҳамма республикалардаги демократлар биргалашиб қулашга тайёр қилиб қўйганларини, аммо у қуласа, кўп нарсани вайрон қилиши мумкинлигини ҳисобга олиб, уни усталик билан ерга ётқизиш кераклигини айтиш билан бирга, “Бирлик” Дастурининг “Мустақил ва демократик Ўзбекистон учун” шиорини “Демократик ва мустақил Ўзбекистон учун” деб ўзгартиришни таклиф қилди. Яъни, демократияга урғу бериш ғоясини олға сурди. Унинг таклифи қабул қилинди.

Аммо, йилнинг охирига келиб, Абдураҳим Пўлат демократлар ҳокимиятни қўлга олиш учун тайёр эмасликларини тушуниб етиб, “Ўзбекистон мустақил диктатура остонасида” номли мақоласини ёзди. Бу мақоланинг ўзбекча варианти ўша пайтдаёқ бирликчиларнинг қўлбола “Демократик Ўзбекистон” газетасида, русча варианти эса, қозоқ демократларининг расман нашр этиладиган “Азат” газетасида эълон қилинган. Кейинчалик бу мақола “Ҳаракат” журналида ҳам чиқарилди. Мана, Абдураҳим Пўлат ўшанда башорат қилган диктатурада 26 йилдан бери ўтирибмиз.

3. Яна ўша 1990 йил июнь ойининг биринчи кунларида, Қирғизистоннинг Ўш-Ўзген шаҳарларида бошланган ўзбек-қирғиз тўқнашувларида мингдан ортиқ инсоннинг, асосан, ўзбекларнинг қони тўкилди. Ўшанда Михаил Горбачевнинг миллатлараро муносабатлар бўйича маслаҳатчиси, буюк қирғиз ёзувчиси Чингиз Айтматов Тошкентга Абдураҳим Пўлатга шахсан телефон қилиб, эртага Ўшга кетаётганини, аммо йўлда Тошкентда тўхтаб, уни ўзи билан олиб кетишни режалаштираётганини айтди. Улар ўртасида шундай диалог бўлди:

Ч.А.: Мен Ўшда бўлаётган воқеаларда “Бирлик“нинг ҳам қўли бор, деб бизга келаётган хабарларга ишонмайман. Лекин бу тўғрида шахсан ўзингизни тингламоқ истардим.

А.П.: Чингиз оға, бизни бир йилдан бери пантюркист деб айблашга ҳаракат қилиб келишаяпти. Биз ростдан ҳам турк бирлиги тарафдори бўлган ташкилотмиз. Биз икки турк кавми орасида бундай қонли жанжал бўлишини исташимиз ҳам мумкин эмас-ку.

Ч.А.: Мен Сизга ишонмасам телефон ҳам қилмаган бўлардим. Қонли воқеаларни биргаликда тўхтатишимиз керак. Мен эртага маҳаллий вақт билан 15-16 орасида Тошкентга келаман. Мени Тошкент аэропортининг ҳукумат залида кутинг. Биргаликда Ўшга учамиз.

Эртасига улар учрашдилар. Кутиб олувчилар тахминан 10 киши эди. Уларнинг орасида Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмасининг раҳбарлари ҳамда ўша пайтдаги Ўзбекистон Бош вазири Шукрулло Мирсаидов ҳам бор эди. Чингиз Айтматов Абдураҳим Пўлат билан 2-3 марта бошга-бош гаплашди ва охирида шундай деди:

- Кечадан бери Каримов билан доимий мулоқатдаман. Бу ерга келиб унинг Сизга нисбатан фикрларини ўзгартираман, деб ҳаракат қилдим. Бўлмаётипти. Менинг ҳар қандай қарор олишга салоҳиятим бор. Аммо Ўзбекистон каби бир катта республиканинг раҳбарияти билан келишмасдан бир иш қилмасам, дегандим. Ўзбекистон раҳбарларининг фикрича, Сизнинг Ўшга боришингиз аҳволни яна ҳам ёмонлаштирармиш. Уларнинг асл мақсадлари бу эмас. Аммо расмий фикрларини шундай деб изоҳлашаётипти. Сиз нима дейсиз?

Абдураҳим Пўлатнинг жавоби шундай бўлди:

- Ҳозир орадаги муносабатларни гаплашадиган ва ҳал қиладиган вақт эмас. Сиз ҳозирги миссиянгизни бажаришингиз учун Ўзбекистон раҳбарияти билан биргаликда иш қилишингиз керак. Шунинг учун мен бу ерда қоламан.

Шундан кейин, Чингиз Айтматов ва Ўзбекистон халқ ёзувчилари Одил Ёқубов ҳамда Пиримқул Қодировлар биргаликда тўғри Ўшга учиб кетишди. Уларнинг ҳам саъй-ҳаракатлари билан Ўшдаги қонли воқеалар тўхтатилди.

4. Жойи келгани учун эслатиш керакки, Ўш-Ўзган воқеаларини анализ қилган ва Москвада Кремлнинг биқинида 10 сентябрь куни, яъни СССР Олий Советининг ёзги таътилдан кейин биринчи йиғилиши бошланадиган кун пикет ўтказган “Бирлик” фаолларининг фикрини ҳам ҳисобга олган Қирғизистон парламенти 1990 йил 27 октябрда аввалги коммунист президентни лапозимидан четлатиб, ўрнига машҳур олим Асқар Ақаевни сайлади. Бу пикет ҳақида Россия ахборот воситаларида, жумладан, ўша пайтларда ўта машҳур бўлган “Комсомольская Правда” газетасида ҳам жуда таъсирчан хабар берилганди.

Кейинчалик Абдураҳим Пўлат Марказий Осиё давлатлари демократик ташкилотлари раҳбарларининг Иссиқ-кўл бўйидаги учрашувидан кейин Бишкекга келганида, уни Асқар Ақаев шахсан қабул қилганининг сабаби, у ўзининг сайланишида “Бирлик”нинг ҳам роли борлигини тан олгани эди. Кейин Бишкекдан Ўшга келган Абдураҳим Пўлат у ерда қирғиз ва ўзбек жамоаларининг фаоллари билан учрашиб, орадаги кескинликни янада юмшатди. Ўш вилоятининг раҳбари, ўзи ташаббус кўрсатиб, Абдураҳим Пўлат билан учрашгани ва унга миннатдорчилик билдиргани ҳам ҳақиқатдир.

IV. Мустақиллик учун курашнинг сўнги даври

Айтиш керакки, “Бирлик” 1989 йилда ичидан чиққан сотқинлар тарафидан парчалангандан кейин, ўзини тиклаб олиши учун бир неча йил керак эди. Михаил Горбачев ҳокимиятда экан, буни қилишга вақт ҳам бор эди. Аммо, шунча вақт ўтгандан кейин, аввалги воқеаларни анализ қилиб тушуниш мумкинки, Совет КГБсининг агенти Ислом Карим биринчи босқичдаги вазифасини тўла бажарган, “Бирлик”ни тарихий муҳим бир даврда кучсизлантириб, унинг ҳокимиятга келишининг олдини олган экан.

Бунинг исботи 1991 йил 19 августда ўзини “Государственный комитет по чрезвычайному положению” (ГКЧП) деб атаган гуруҳ давлат тўнтариши қилишга уриниб, Қора денгиз бўйида дам олаётган Михаил Горбачевни ўша ерда уй қамоғига олганда ва бутун ҳокимиятни қўлга олганини эълон қилганида очиқча кўринди.

“Бирлик”нинг энг актив фаоллари 19 август куни кечқурун машҳур ўзбек ёзувчиси Ойбекнинг ўғли, “Бирлик” Ҳалқ Ҳаракатининг раисдошларидан бири Бек Тошмуҳаммаднинг уйида тўпланиб, ГКЧПни тан олмасликка келишдилар, ўша ердан “Озодлик” радиосининг русча хизматига телефон қилиб ўз қарорларини билдирдилар, қарор ўша куниёқ радиода эълон қилинди. Эртаси куни “Бирлик” фаоллари Ёзувчилар Уюшмаси биносида каттароқ йиғилиш ўтказиб, кечаги қарорни тасдиқладилар. Аммо, ҳамма тарқалаётганда, уларни ташқарида кутиб турган КГБчилар 3 кишини ушлаб кетдилар. Булар – Абдураҳим Пўлат, юрист Миролим Одил, журналист Анвар Усмон эди.

Анвар Усмонни дарҳол бошқа ерга олиб кетдилар ва унга 10 кунлик маъмурий қамоқ жазоси бердилар. Абдураҳим Пўлат ва Миролим Одилни эса, ярим кечагача ҳозирги Улуғбек тумани прокуратураси биносида ушлаб туриб, ярим кечадан кейин бу ерга бир туман судьясини олиб келдилар. У судья Миролим Одилнинг таниши экан, бизга дарҳола бор гапни айтақолди. Унга бизни ГКЧПга қарши чиққанимиз учун 1 ойга қамаш буйруғи беришибди, Компартиянинг туман, шаҳар ва Марказком вакиллари уйларига кетмасдан судьянинг ҳукмини кутиб ўтиришган экан. Абдураҳим Пўлат ва Миролим Одил бу ГКЧП 2 ҳафта ҳам оёқда қололмаслигини, ана ундан кейин бу судья судьяликлан ҳайдалишини айтганларидан кейин, у судья бу икки “Бирлик” фаолига 1,5 минг рублдан жарима солиб, қўйиб юборишга ҳукм чиқарди. Ташқарида уларни кутиб турган КГБчилар бунга қарши дод-вой қилишди, аммо судья ўз сўзида маҳкам тургани учун уларни қўйиб юборишди.

Бироқ, эртаси кун эрталаб уларнинг бир таниши “Бирлик”нинг Юнусободдаги норасмий офисига телефон қилиб, улар қамалмаганидан, фақат жарима билан қутилганларидан Ислом Карим дарғазаб бўлганини, ҳозир КГБчилар уларни ушлаб яна судга оборишларини айтгач, улар дарҳол бир дўстларининг автомобилида қочдилар. Эрталаб Андижондан етиб келган СССР халқ депутати Пўлатжон Охун ҳам улар билан бирга бўлди. Улар автомобилга ўтирган вақтларида КГБчилар ҳам бу ерга етиб келишди ва қувғин бошланди. Ўша кунги қувғин ҳақида ахир бир кун тарихий кино олиниши шубҳасиздир.

Хуллас, бирликчилар усталик билан қочдилар, кутилмаган жойда Абдураҳим Пўлат ва Миролим Одил автомобилдан тез тушиб, кўп қаватли бинолар ичига кириб кетдилар. КГБчилар Пўлат Охун ичида бўлган автомобилни роса қувлаб, охир оқибатда ушлабдилар.Аммо, керакли одамлар йўқлиги ва Пўлат Охун депутатлиги учун, уни қўйиб юборибдилар.

Абдураҳим Пўлат ва Миролим Одил Чимкент орқали Москвга етиб келишганда, ГКЧП - ҳокимиятни қўлга олиб бўлган Борис Еьцин тарафидан қулатилган, Михаил Горбачев 1 соатча аввал Москвага қайтиб келиб бўлган экан. Абдураҳим Пўлат ва Миролим Одил Москвада бир қатор учрашувлар ўтказиш учун бир неча кунга қолдилар.

Икки кундан кейин “Тошкент Оқшоми” ва “Вечерний Ташкент” газеталарида жуда қисқа некролог шаклида эълон берилди: “Кубишев (ҳозирги Улуғбек) туман судининг Абдураҳим Пўлатов ва Миролим Одилов ҳақидаги ҳукми Тошкент шаҳар суди тарафидан бекор қилинди”. У ерда Абдураҳим Пўлат ва Миролим Одил кимлиги, Улуғбек туман суди уларга қандай ҳукм чиқаргани, нима учун у ҳукм бекор қилингани мутлақо тилга ҳам олинмаган.

Ўзбекистонда ҳамма биладики, 1991 йил 31 август куни Ўзбекистон мустақил давлат деб эълон қилинган. Аммо, ўша пайтда мутлақо кўпчилик билмайдиган ҳақиқат шундан иборатки, Ўзбекистон ССР 1925 йил 3 май куни мустақил давлат сифатида яратилган ва ўша куниёқ мустақил давлат сифатида СССРга кирган. Демак, 1991 йил 31 августда мустақил Ўзбекистонни мустақил деб эълон қилиниши - масхарабозликдан бошқа нарса эмасди. Ўша йил 8 декабрда СССРнинг қурувчилари - Россия, Украина ва Белорусия - СССРни тарқатиб юбордилар ва Ўзбекистон тўла мустақил бўлиб қолди.

Шундай экан, Ўзбекистоннинг Давлат Куни 3 май бўлиши керак. Ҳеч шубҳасиз, вақти келади, Ўзбекистоннинг Давлат Куни 1925 йил 3 май деб қабул қилинади.

Шу ҳам маълумки, 1991 йил 18 ноябрда Ўзбекистон парламенти 1991 йил 29 декабрда Ўзбекистонда президентлик сайловлари ўтказиш ҳақида қарор ёки қонун қабул қилди. Айнан шу қонун ёки қарорда президентликка номзодларни фақат расмий рўйхатдан ўтган партиялар кўрсатиши кераклиги айтилганди. Ваҳолангки, аввал ҳар қандай расмий жамоат ташкилоти ҳар қандай лавозимга номзод кўрсатиш ҳаққига эга эди. Ўша пайтда рўйхатдан ўтган 2 та партия бор эди – номини Халқ Демократик Партиси (ХДП) деб ўзгартириб олган Ўзбекистон Коммунистик Партияси ва Ислом Каримнинг қўғирчоқғи бўлган “Эрк” партияси.

Ўшанда тезлик билан “Бирлик” Партиясини рўйхатдан ўтказиш учун ҳаракат бошланди. Аммо, унинг номи “Бирлик” Халқ Ҳаракати билан бир хил деб рўйхатдан ўтказмадилар. Аслида, бу икки ташкилотининг номи ҳар хил эди:

- “Бирлик” Халқ Ҳаракати
- “Бирлик” Партияси

Қаранг, бу икки ташкилотнинг номида биттагина умумий сўз бор. Аммо, ўша пайтдаги Ислом Каримнинг қўғирчоғи, Адлия вазири Муҳаммадбобир Маликов ҳам Ислом Каримнинг буйруғи билан бу икки ташкилотнинг номини бир хил деб топди ва “Бирлик” Партиясини рўйхатдан ўтказтирмади. Шу билан “Бирлик” президентлик сайловига ўз номзодини ҳам кўрсатолмади.

Хуллас, 29 декабрда ўтказилган президентлик сайловларида ХДПнинг номзоди Ислом Каримов ва қўғирчоқ “Эрк”нинг қўғирочоқ номзоди Салой Мадамин иштирок этдилар. Бу ёлғондакам сайловларда 87 фоиз овоз олган Ислом Карим ғолиб деб эълон қилинди. Бундай сохта сайловларга қарши чиққан талабаларга қарши ўқ ҳам отилди, бир неча киши ҳалок бўлди. Сайловларни кузатиш учун келган феълан АҚШ Конгрессининг Хельсинки Комиссияси кузатувчиларининг ҳисоботида, бу сайловларнинг асосий камчилиги, унда “Бирлик”нинг номзоди иштирок этилишига йўл берилмагани деб айтилган.

Кейинги сайловларгача “Эрк” партияси ҳам расмий рўйхатлардан чиқариб юборилди ва кейинги сайловларда 4 та қўғирчоқ партиянинг номзодларигина иштирок эттилар, табиий, ҳар доим Ислом Карим ғолиб деб эълон қилинди. “Бирлик”га бирон марта сайловларда иштирок этишига рухсат ҳам берилмади. Нима ҳам дердик, Ўзбекистонда шунақа масхарабозлик диктатураси ҳукмронлик қилар эди.

(Давоми бор)