07 February 2018
07:48 - Диктаторларнинг бари бир гўр: Илҳом Алиев кутилмаганда президент сайловлари эълон қилди, 1991 йили Ислом Карим ҳам шундай қилган эди
Озорбайжонда бу йил бўладиган президентлик сайловлари 17 октябрда бўлиши ўтган йилнинг охирги кунларидан бирида эълон қилинган экан. Аммо, 5 февраль куни кутилмаганда, Президент Илҳом Алиев ҳеч қандай сабаб кўрсатмасдан президентлик сайловлари муддатидан аввал шу йил 11 апрелда ўтказилишини эълон қилди. 2016 йил 26 сентябрда ўтказилган референдум натижалари бўйича мамлакат Конституцияга киритилган ўзгаришларидан бирига кўра, президент навбатдан ташқари сайловлар тайинлаш ҳуқуқига эга бўлган экан.

Бу мамлакат демократларининг фикрича, президентнинг бу қарори - масхарабозликдан бошқа нарса эмаслигидан ташқари, мамлакат оғир иқтисодий аҳволда бўлгани сабабли (нефтнинг нархи тушиб кетгандан кейин бошланган кризис назарда т утилмоқда – “Ҳаракат”) халқ ичида норозилик кайфиятлари кучайиб бораётгани туфайли кузда бўладиган сайловларга яхшилаб тайёрланиб, ғалаб қилиш шанси кун сайин ортиб бораётган демократик мухолифатнинг оёғига болта уриш ниятида қабул қилинган.

Шу каби фикрларга асосланган Демократик Кучларнинг Миллий Кенгаши (ДКМК) 5 апрелдаёқ йиғилиш ўтказиб, 11 апрелда бўладиган президентлик сайловини бойкот қилиш қарори олгани Озорбайжондаги ягона мустақил хабар агентлиги “Турон” тарафидан эълон қилинди. Бу ҳақда ДКМК раиси, таниқли ёзувчи Жамил Гасанли ўзининг ФБдаги саҳифасида шундай ёзув қолдирган: “Биз халқни ҳамма ҳуқуқий ва сиёсий имкониятлардан фойдаланиб, ҳокимиятнинг бу ўйинига қаршилик кўрсатишга чақирамиз.”

Тахмин қилиш мумкинки, Озорбайжонда тўла яккаҳокимлигини ўрнатиб бўлган Илҳом Алиевнинг президентлик сайловлари деб аталадиган бу ўйинини на ДКМК, на Ғарб давлатлари бузолмайдилар, 11 апрелда у яна бир муддатга президент бўлиб олади. Аслида, агар осмон узилиб ерга тушмаса, у ҳамма диктаторлар каби, ўлгунча “президент” бўлиб қолишига ҳам шубҳа йўқ.

Шу муносабат билан, Ўзбекистонда 1991 йили 29 декабрда ўтказилган биринчи президентлик сайлови атрофидаги воқеаларнинг эслашдан фойда бор. Ҳаромий Ислом Карим сайловни ўзи танлаган қўғирчоқ номзод Салой Мадамин (ёзувчилик таҳаллуми – Муҳаммад Солиҳ) билан биргаликдагина ўтказиш учун Ўзбекистон Конституциясига тезда ўзгартириш киритди. Совет замонидан қолган Конституцияга кўра, ҳар қандай сайловларда расмий рўйхатдан ўтган ҳамма партиялар ва жамоат ташкилотлари номзод кўрсатиш ҳуқуқига эга эдилар. У “Бирлик” Халқ Ҳаракати лидери Абдураҳим Пўлатнинг сайловда иштирок этишидан қўрққанидан, тезликда Конституцияга ўзгартириш киритди ва номзод кўрсатиш ҳаққини фақат партияларга берди. 29 декабрда сайлов ўтказиш қарори эса сайловдан бор-йўғи 40 кунгина аввал эълон қилинди.

“Бирлик” Халқ Ҳаракатининг сиёсий ташкилотга айланиш тарафдорлари бир оз аввал “Бирлик” Партияси тузган эдилар. Бироқ, Ислом Каримнинг қўғирчоғи бўлган Адлия Вазирлиги (ўша пайтдаги вазир - ҳозир ўзини мухолифатчи деб ҳисоблайдиган Муҳаммадбобир Маликов эди) эса, рўйхатдан ўтиб бўлган “Бирлик” Халқ Ҳаракати билан “Бирлик” Партиясининг номи бир хил деган баҳона билан партияни рўйхатга олмади. Ваҳолангкки, Ислом Каримовнинг кўрсатмаси билан олинган вазирликнинг қарори тарихда МИСЛИ БЎЛМАГАН МАСХАРАБОЗЛИК эди. Чунки, бу икки ташкилотнинг номида биттагина умумий сўз бор эди, холос. У вазирликнинг мантиғидан келиб чиқилса, “Шарқ юлдузи” журнали билан “Шарқ тароналари” фестивалининг номи бир хил бўлиб чиқади.

“Бирлик” Партияси кейинчалик, 1992 йилнинг бошларида, бу ҳақда судга ариза берди. Ҳатто судья ҳам вазирликнинг бу қароридан ҳайронликка тушиб, Адлия Вазири Муҳаммадбобир Маликовни судга чақириш қарори олди. Аммо, шундан кейин у судья бир неча ой гўёки касаллиги туфайли ишга келмай қўйди, тўғрироғи, келтирмай қўйдилар, кейин бирликчиларга қарши бошланган оммавий репрессиялар туфайли суд бу ишни унутди.

Аммо, 29 декабрдаги президент сайлови Абдураҳим Пўлатнинг иштирокисиз ўтди. Табиий, Ислом Карим ғалаба қозонди. Бу сайловга АҚШдаги 18 нафар Конгресс аъзоси ва 3 ҳукумат вакилидан иборат машҳур “Хелсинки” Комиссияси ўз кузатувчиларини борди. Унинг ҳисобатида бу сайловнинг энг катта ноқонуний жойи – “Бирлик” номзодининг сайловларда қатнаштирилмаганидир, деб тан олинган.

Расмда - бири ўлик, бошқаси тирик, аммо иккаласи бир гўр бўлган Ислом Карим ва Илҳом Алиев.