08 November 2017
11:16 - Туркиянинг сиёсий саҳнасида катта ўзгаришлар бўлиши, мамлакатни исломлаштириш тўхтатилиши мумкин
Туркия яқингача паламентар республика бўлиб, унинг президенти парламент тарафидан бир мартагина 7 йиллик сайланарди, у ҳеч бир партия аъзоси бўлолмасди, рамзий сиёсий шахс бўлиб, парламент (Туркия Буюк Миллат Мажлиси) қабул қилган қонунларни имзолар, халқаро саҳнада Туркиянинг номидан чиқарди. Ҳукуматни эса, парламент сайлайдиган Бош вазири бошқарар эди. 2007 йилда Конституцияга ўзгартиришлар киритилгач, президент умумхалқ сайловларда кўпи билан 2 марта 5 йилдан сайланадиган бўлди. Шундай қилиниб, ҳозрги Президент (Жумҳурбошқони) Ражаб Эрдўған 5 йиллик биринчи муддатга 2014 йилда сайланган.

Бу йил 16 апрелда ўйида ўтказилган референдумда президентнинг ваколатлари кескин кенгайтирилди, энди у партия аъзоси ва ҳатто партия раиси бўлолади, ҳукумат ҳам унга бўйсунади, Бош вазир лавозими йўқ қилинади. Эрдўған шу референдумдан кейин дарҳол 15 йилча аввал ўзи тузган Адолат ва Тараққиёт Партиясининг раиси этиб сайланти, ҳали Бош вазир лавозими расман йўқ қилинмаслигига қарамасдан, ҳукумат раислигини ҳам феълан қўлига олди. Расман Бош вазир бўлган Бинали Йилдрим унинг қўғирчоғи, холос.

Адолат ва Тараққиёт Партияси тузилгандан кейинги биринчи сайловлардаёқ парламентда нисбий кўпчилик, ўтган йилги сайловлардан кейин эса ҳақиқий кўпчилик ўринга эга бўлгани сабабли, ҳозир Туркия Ражаб Эрдўғон бошчилигидаги диктатурага айланган. Конститцияга ўзгартиришлар киритиш учун 2/3 кўпчликка эга бўлиш кераклиги бўлгани учунгина у ҳали мутлоқ диктатура ўрнатолмади, аммо ҳамма кўриб турибдики, унинг ўзи ҳам, партияси ҳам, фанатик исломчилар бўлиб, тушларида ҳам қўрадиган орзулари – ҳозирги дунёвий/секляр Туркияни Шариат қонунлари билан яшайдиган исломий давлатга айлантиришдир.

Апрель ойидаги реферндумда 51 фоиздан бироз кўпроқ овоз билан ғалаба қозонган ва халқнинг катта қисми унинг мамлакатни исломлаштириш сиёсатини қўллаб-қуватлаётганини кўриб турган Ражаб Эрдўған ҳозир жараёнлар шу йўналишда давом этишига ва кейинги сайловларда ўзининг партияси парламентдаги ўринларини кўпайтириб боришига ишонмоқда.

Аммо, SONAR маркази томонида 1-6 ноябрь кунлари ўтказилган сўровнома натижларининг кеча “Жумҳуриёт” газетасида эълон қилиниши ҳаммани жиддий ўйлантириб қўйиши керак. SONAR маркази сайлов ҳаққига эга бўлган мамлакат фуқаролари ичида “Агар бугун сайлов бўлса, қайси партияга овоз берардингиз?” саволига жавоб берувчиларнинг партиялар бўйича тасимотини аниқлаган.

Бу сўровнома наижаларни билдиришдан аввал, ҳозирги парламентдаги тақсмотни айтиш керак. Ўтган йилги сайловларда парламентга 4 партия ўз аъзоларини киритолган эди. Ўша сайловларда 49,8 фоиз овоз олган Адолат ва Тараққиёт Партияси, Туркия қонунларига кўра сайловларда бетарф қолган сайловчиларнинг овози парламентга кирган партияларга уларнинг олган сонига пропорционал равишда бўлиб берилишидан келиб чиқиб, 550 кишилик парламентдаги ўринларнинг ярмидан кўпроғини эгаллаган эди. Яқинда эса, аниқроғи, 25 октябрда, охирги йилларда АТП билан иттифоқчи бўлиб келаётган отатуркчиларнинг Миллиётчи Ҳаракат Партиясидан бундай иттифоқчиликка қарши бўлганлар ажралиб чиқиб, ҳозирча номи ИЙИ Партия (туркчасига ИЙИ – ЯХШИ демакдир) деб айтилаётган партияни туздилар. Бу партияга охирги сайловларда МХП ва бошқа партиялардан сайланган 5 депутат ўтди. Шуларни ҳисобга олсак, ҳозир парламентда турли партиялардан сайлаган депутатларини тақсимоти қуйидагича:

Эрдўғоннинг Адолат ва Тараққиёт Партияси – 317 депутат
Отатурк тузган Жумҳурият Халқ Партияси – 134
Курдлар тузган Халқларнинг Демократик Партияси - 59
Миллиётчи Ҳаракат Партияси - 40
Раиси Мерал Акшенер бўлган ИЙИ Партия – 5

Юқорида айтилган сўровнома натижаларига кўра, агар бугун сайловлар бўлса, бу партияларга бериладиган овозларнинг фоизи қуйидагича бўлади:

Адолат ва Тараққиёт Партияси – 38,52%
Жумҳурият Халқ Партияси – 23,59%
ИЙИ Партия – 16,6%
Халқларнинг Демократик Партияси -10,33
Миллиётчи Ҳаракат Партияси – 7.78%

Маълумки, Туркияда сайловлардан 10 фоиздан кам олган партиялар парламента киролмайди, уларнинг овозлари паламентга киролган партияларга улар олган овозга пропорционал равишда бўлиб берилади.

Жумҳурият Халқ Партияси ва ИЙИ Партия исломчиларнинг АТПсига душмандек қарши эканлигикларини, дунёвийлик-исломийлик масаласида Халқларнинг Демократик Партияси ҳам айнан уларни қўллаб-қувватлашини ҳисобга олсак ва бўлажак сайловларда шу сўровнома кўрсатаётганга яқин натижалар чиқса, Ражаб Эрдўған ва унинг партиясининг Туркияни исломлаштириш зиёсатига катта зарба берилади. Шундай бўлишигина Туркияни ўрта асрларга қайтиш ва парчаланиб кетиш йўлидан қайтаради.

Эслатиб ўтамиз, “Бирлик” Партияси раиси Абдураҳим Пўлат шу йил 16 апрелда Туркияда Ражаб Эрдўғоннинг ваколатларини дикаторлик даражасига кўтариш мақсадида ўтказилган референдум олдидан Туркия халқига мурожаатнома ёзиб, бу референдумда “Йўқ” деб овоз беришга чақирар экан, Туркини исломлаштириш тўхтатилмаса, Истанбул Константинополга қайтиши, Туркиянинг Эгей ва Ўртаер Денгизи қирғоқларидаги қисми юнонларга, шимолий қисми Россия ва Эрон тарафидан қўллаб-қувватланадиган арманиларга, шарқий-жанубий қисмлари ўша ердаги қўшни давлатларга ўтиб кетишини башорат қилган эди. Абдураҳим Пўлат бу хусусда “башорат қилиш бировнинг истаги эмас, бўлаётган жараёнларнинг келажагини кўрабилишдир” дейди.

Расмда шу 5 партия лидерларини кўрмоқдасиз. Чапдан ўнгга – ЖҲП раиси Кемал Қиличдорўғли, МХП раиси – Давлат Боғчали, ИЙИ Партия раиси Мерал Акшенер, ХДПнинг раисдошларидан бири ва АТП раиси Ражаб Эрдўған.
« Олдинги хабар Хабарлар рўйхати Кейинги хабар »