27 June 2016
21:09 - “Бечора” Исроилдан ўрганган “бечора” Туркия Россиядан кечирим сўраш ўрнига, рус учоғининг уриб туширилишидан пушаймонлигини билдирди, ниятига етса ҳам керак

Хабар сарлавҳасидаги иккила “бечора” сўзи қўштирноқ ичида эканлига эътибор беринг. Аслида, улар ўзларини “бечора” қилиб кўрсатмадилар, аммо сўз ўйинлари билан ниятларига етишдилар. Тўғрироғи, Исроил етишиб бўлди, энди Туркия ҳам шу йўлни танлади.

Маълумки, 2010 йили асосан турклардан иборат бўлган ва ўзини “ҳуқуқ ҳимоячиси” деб атаган исломчилар гуруҳи Исроил тарафидан Ғазо атрофида яратган баррикадани Ўртаер денгизи тарафидан бузишга ҳаракат қилганида, уларнинг кемалари Исроил ҳарбий кучлари тарафидан тўхтатилган ва қаршилик кўрсатишга ҳаракат қилган 9 турк ўлдирилган эди. Ўшанда Туркия Исроил билан расман бўлмаса ҳам, феълан дипломатик алоқаларини узди ва ҳамма ерда Исроилга қарши пропаганда уруши бошлади ва Исроилдан кечирим сўрашни, ўлдирилганларнинг оилаларига тазминот пули тўлашни талаб қилди.

2-3 йилдан кейин бўлса керак, Туркия ахборот воситалари Исроил Бош вазири Бинямин Натаняху ўша қонли воқеа бўйича кечирим сўраганини айтиб ҳайқиришга бошладилар. Кейин, маълум бўлишича, Натаняху кечирим ҳам сўрамаган, пушаймонлигини ҳам билдирмаган, аммо вазиятни юмшатишга қаратилган турли сўз ўйинлари қилган экан, холос. Аммо, Туркия буни “кечирим сўраш” деб қабул қилди ва муносабатлар юмшашга бошалди. Бундан 2-3 кун аввал эса, икки давлатнинг расмий вакиллари алоқалар тўла нормаллашганини эълон қилдилар.

Айнан шундай воқеалар Россия-Туркия ўртасида ҳозир бўлмоқда. Маълумки, ўтган йилнинг охирларида Туркия ўз чегараларини бузганликда айблаб, русларнинг ҳарбий учоғини уриб туширгандан кейин, икки мамлакат ўртасидаги алоқалар совуқ уруш даражасига етиб борган эди.

Исроил-Туркия орасидаги алоқларнинг нормаллашиш жараёнидан сабоқ олган Туркия Президенти Ражаб Эрдўғон бир неча йил аввал Натаняху қилган ўйинни ҳозир бошлабди.

Бугун Россия ахборот воситалари Кремль расмийларига асосланиб, Эрдўғон Путинга мактуб йўллаб, рус учоғининг уриб туширилиши ва учувчининг ҳалок бўлишидан пушаймон эканликларини билдиргани, ҳалок бўлган учувчининг оиласига таъзия изҳор қилгани, бўлган воқеадан ачинаётганини у оилага билдиришни сўраганини айтабошладилар. Россия парламентининг депутатлари дарҳол бу хат асосида Россия-Туркия алоқаларнини тиклаш лозимлигини ҳам гапирабошладилар.

Энг қизиғи, Туркия ахборот воситалари Эрдўғон Путинга хат ёзганини Россия ахборот воситаларига асосланиб бердилар. Айнан шундан кейингина, Эрдўғоннинг рамий вакили Иброҳим Қалин баёнот бериб, Эрдўғон Путинга ёзган хатида “оламдан ўтган рус учувчиси оиласига яна бир марта ўз ачинишларини билдиргани ва таъзия изҳор қилганини” билдирди.

Яъни, Иброҳим Қалин ҳақ бўлса, Эрдўғон ҳеч қандай кечирим сўрамаган, ҳатто учувчининг ҳалок бўлганини эмас, “оламдан ўтганини” тилга олган. Аммо, унинг ачиниши руслар тарафидан пушаймонлик белгиси, ҳатто кечирим сўраш сифатида қабул қилинаётгани тушунарлидир.

Нима бўлганда ҳам, барибир, Эрлўғоннинг хати маълум маънода орқага чекинишдир, Путин буни инобатга олса керак.

Туркия Россияга бошқа бир сигнал ҳам берди. Ўша уриб туширилган учоқнинг учувчиларидан бири ҳалок бўлиб, иккинчиси парашютда Сурия устида ерга тушаётганда, Башар Асад режимига қарши уруш олиб бораётган ўша ерлик туркманларга ёрдам бериш учун Туркиядан келган бўзқуртчи (турк миллатчиси) Алпарслон Челик уни ўқ отиб ўлдиргани иддао қилинган, Туркияда унга қарши аввал жиноий бошлатилиб, кейин бекитилганди. Ҳозир бу жиноий иш қайта очилгани ҳам хабар қилинди.

Туркия Президенти Ражаб Эдрўғон сўнгги йилларда Ғарб билан алоқаларини секин-аста бўлса ҳам бузишга бошлаб, Россия билан қучоқлашаётган эди. Россия учоғи уриб туширилгандан кейин Россия билан ҳам алоқалар бузилди. Икки фронтда уруш олиб боришга кучи етмаслигини тушуниб етган Ражаб Эрдўғон бу фронтлардан биттасини бекитишга қарор қилганга ўхшайди. Демак, Ғарбдан узоқлашиш давом эттирилади. Эрдўғон айнан шу масалада, яъни Ғарбни эмас, Россияни танлаш масаласида Бош вазир Аҳмад Довудўғли билан келишолмасдан, уни истеъфога жўнатганга ўхшайди.

Эрдўғон Марказий Осиёдаги турктилли давлатларнинг раҳбарлари Путинниннг вассал ёки ярим вассалари эканлиги, Озорбайжон Президенти Илҳом Алиев вассал бўлмаса, ҳам Путиндан қўрқишини ҳисобга олиб, Россия билан алоқаларини тиклаш йўлини танламадимикан? У ҳолда Туркиянинг Ғарб билан алоқалари ёмонлашаверади. Шундай қилаётган бўлса, бу унинг стратегик хатосидир. Унинг бу хатоси натижасида Марказий Осиё давлатлари ва Озорбайжоннинг вассалик даражаси ортади, холос.