14 September 2015
16:17 - СССРдек империянинг йўқ қилинишида катта роль ўйнаган сиёсатчи ва олим Юрий Афанасьев оламдан ўтди

Демократик мухолифат тарафида эканлигини яширмайдиган “Эхо Москвы” радиосининг веб-сайтидаги ўта қисқа хабарда Юрий Афанасьев 82 ёшда оламдан ўтгани айтилади. Шубҳа йўқки, демократик мухолифатга яқин бўлган оммавий ахборот воситалари, “Эхо Москвы” радиоси ҳам, номи тарихда абадий қоладиган бу инсонга бағишланган кўплаб хабарлар тарқатишади, эшиттиришлар беришади.

1957 йилда Москва Давлат Университетини битирган Юрий Афанасьев узоқ йиллар олий ўқув юртларида ўқитувчилик қилди, тарихчи олимга айланди, Москва давлат тарих-архив институтининг ректори даражасигача кўтарилди. 1991 йилда Россия Давлат Гуманитар Университетига асос солиб, 2006 йилгача унга раҳбарлик қилди.

Юрий Афанасьев Михаил Горбачерв бошлаб берган “қайта қуриш” йиллари мамлакатдаги илм соҳаси ва умумий аҳволни танқид қилувчи мақолалари билан зиёлилар ичида обрўга эга бўла бошлади, 1989 йилда СССР халқ депутатлигига сайланди ва СССР халқ депутатлари қурултойидаги чиқишлари билан нафақат бутун СССР, балки, дунё танийдиган сиёсатчига айланди.

Айнан унинг бошчилигида 1989 йилнинг июнь ойида СССР парламентида тарихда биринчи марта мухолифатчилар фракцияси – Минтақалараро Депутатлар Гуруҳи (МДҲ) тузилди. МДҲга 5 киши раисдош этиб этиб сайланган бўлса ҳам, у ерда 4 киши асосий роль ўйнади. Булар - Борис Ельцин, Юрий Афанасьев, Гавриил Попов ва Андрей Сахаров.

МДҲ СССРдек империяга қарши бўлганларнинг курашини рағбатлантиришда ва охир-оқибатда бу империянинг қулашида жуда катта роль ўйнади.

Аммо, 4 раисдошдан 3 нафари - Юрий Афанасьев, Гавриил Попов ва Андрей Сахаров – ҳеч қачон сиёсат билан шуғулланмаган олимлар эди. Улуғ олим ва ҳуқуқ ҳимоячиси Андрей Сахаров 1989 йилнинг охирида оламдан ўтди. Кейинчалик Юрий Афанасьев ва Гавриил Попов сиёсатдан чиққанларини эълон қилишди. Натижада, демократик мухолифат раҳбарлиги ўзи демократиядан узоқ бўлган, Михаил Горбачевнинг шахсий душмани бўлгани учунгина МДҲга қўшилган Борис Ельциннинг қўлида қолди. У эса демократик жараёнларни ривожлантириш ва мустаҳкамлаш ўринга Россияда ҳозир мавжуд бўлган режимнинг асосларини яратиш билан шуғулланди ва ҳокимиятни Владимир Путинга топшириб, аввал сиёсатдан айрилди, кейин оламдан ўтди.

Минг афсуски, яхши олим ва ҳақиқий демократик қадриятлар тарафдори бўлган Юрий Афанасьев ва Гавриил Попов сиёсатчига айланолмадилар. Лекин, уларнинг СССРни тинч йўллар билан қулатишда ва СССРда демократик жараёнларнинг бошланғич босқичида қилган ишлари тарихда қолади.

Мен дейди, “Бирлик” лидери Абдураҳим Пўлат, 1992 йили, янглишмасам, сентябрь ойида Юрий Афанасьев билан унинг ректорлик кабинатида биринчи ва охирги марта учрашдим. У Россия парламенти депутати бўлса ҳам, энди сиёсат билан жиддий шуғулланиш нияти йўқлигини, тўғрисини айтсам, профессионал сиёсатчига айланишга қурби етмаслигини ўзи ҳам тушунаётганини кўрдим. Лекин, нима бўлганда ҳам, бу каби улуғ инсонлар тарихда абадий қолишига ишонаман.