26 November 2014
08:20 - Фергюсон намойишларининг зўравонликка айланиши - у ерда Мартин Лютер Кинг ёки Абдураҳим Пўлат кабиларнинг бўлмаганидандир
Шу йил 9 август куни АҚШнинг Миссури штатидаги Фергюсон шаҳарчасида бир дўконда ўғрилик қилгани иддао этилаётган ва полицияга қаршилик кўрсатган қора танли йигитни отиб ўлдирган полисмен кеча суд жюриси тарафидан айбсиз деб топилгандан кейин шаҳарда норозилик чиқишлари бошланди, улар тезда тартибсизликларга айланиб кетди. Шаҳарчада 12 бинога ўт қўйилди, кўчаларда автомобиллар ёқилди, дўконларнинг ойналари синдирилди, талон-таражлик ҳам бўлди. Штатнинг губернатори Фергюсонга Миллий Гвардия қўшинларини олиб киришга мажбур бўлди.

Бу воқеалар бўйича Президент Обама ҳам баёнот бериб, бўлаётган воқеаларни оқлаб бўлмаслигини, бузғунчилик жиноят эканлигини айтди. У, айни замонда, суднинг қароридан норози бўлган одамларнинг ҳис-туйғуларни тушунаётганини, афроамерикаликлар кўпроқ яшайдиган ерларда қонунлар ҳар доим яхши ишлайвермаслиги ҳақида тушунча борлигини ҳам айтиб, норозиликларни тинч йўллар билан ифодалаш кераклигини урғулади.

Эслатиб ўтиш керакки, дейди мухбиримиз, АҚШнинг баъзи штатларида ўтган асрнинг 60-чи йилларигача сегрегацион қонун-қоидалар амалда бор эди. Қоратанлиларнинг буюк лидери Мартин Лютер Кинг миллионлаб тарафдорлари йиғилган митингларда тенглик истади. Лекин, биронта намойиш тартибсизликларга айланмади. Чунки, у тенглик истаб, оқтанлиларга қарши бир нарсалар қилишни ўйламади. Унинг 1963 йил 28 август куни Вашингтондаги Линкольн мемориали олдидаги 300 минг кишилик матингда “Бир орзуим бор...” сўзлари билан бошлаган нутқида қоратанлиларни кимлардандир қасд олишга, кимлардандир норози бўлишга чақириқ йўқ, аксинча, “ирқий муросага” чақириқ бор. Унинг орзуси – қоралар ва оқларнинг тенг бўлиб яшаши эди.

Минг афсуски, Фергюсон шаҳарчасидаги намойишчилар ичида Мартин Лютер Кинг кабилар бўлмабди. Бу мураккаб ҳаётда турли нохуш воқеалар ҳам бўлиб туришини, аммо ҳамма нарса қонунлар доирасида ҳал этилиши лозимлигини айтадиганлар бўлмабди.

Ўзбеклар учун ўз тарихимизда бўлган воқеаларни эслашдан ҳам фойда бор.

“Бирлик” лидери Абдураҳим Пўлат ўзбек миллати Тошкент марказидаги ҳозирги Мустақиллик майдонида ўз тарихида биринчи марта марта ўтказган митинги ҳақида қуйидагиларни айтади.

Митинг “Ўзбек тили – далат тили” шиори остида 1989 йили 19 март куни ўтказилди. Ўша куни эрталаб уйдан чиқиб кетар экан, уйга қайтиб келиш-келмаслигимни аниқ билмасдим. Шу сабабли, ўхлаб ётган ўғлимниннг секингина бурнида ўпиб, хотинимга қаерга кетаётганимни ҳам айтмасдан чиқиб кетганман.

Милициянинг бутун қаршиликларига қарамасдан майдоннинг четидаги фантанларнинг бири атрофида бир неча юз, ёки бир неча минг киши йиғилди, уларнинг кўпчилиги ёшлар, студентлар эди. Йиғилганларнинг мутлақо кўпчилиги мени танимасди. Одамларга кўринадиган битта баландроқ жой топиб у ерга чиқдим, ўзимни танитдим ва асосий мақсадимиз “ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш талаби” эканлигини ва бу талаб бажарилмаганча бугун бошлаган митинларимз давом этаверишини гапирдим.

Шу билан митингнинг асосий мавзусига бошқа қайтмадим. Ундан кейин фақатгина битта нарсани гапирдим. Кўриб турардимки, милиция бизни ўраб олиб, фонтан атрофига сиқишира бошлади, олдинда турганлар фонтанга тушиб кетишлари ҳам мумкин. Милиционерлар атайлаб провакатив ҳаракатлар қилишар, ёшларни турткилашар, ҳатто уришар эди. Мен шундай дедим: “Бугун бу ерга миллат учун ҳаётини ҳам беришга тайёрлар келди. Ҳаётни беришга тайёрмисиз, бугун милиционарларнинг муштига ҳам чидашга тайёр эканлигингизни кўрсатинг. Уларни биронта калтагига жавоб берманг. Ўзбекнинг ҳаётида янги саҳифа очмоқдамиз. Бугун ҳеч қандай ёмон воқеа бўлиши керакмас. Акс ҳолда, бу мавжуд ҳукуматга баҳона бўлади, Сталин замонининг репрессиялари бошланади ва ҳ.”

Йиғилганларга раҳмат, ҳамма нарсани мен айтгандек қилишди. Митингимиз чиройли тамом бўлди. Бир неча ой ичида ўн минглаб кишилар иштирокидаги митинглар ўтказабошладик. 1989 йилнинг 10 сентябирига 100 минг кишилик митинг эълон қилганимизда, Салай Мадамин раҳбарлигидаги ҳаромий ёзувчилар “Митинг қилиш кўча чангитиш. Абдураҳим Пўлатов митинглар йўли билан миллатимизни қонга олиб кетмоқда” каби сафсаталар билан ҳали тажрибасиз бўлган “Бирлик”ни осонликча парчаладилар ва Ўзбекистонда Ислом Карим раҳбарлигидаги тожиклар режимини мустаҳкамлаб бердилар.

Аммо, ҳозир бошқа нарсани айтмоқчиман. Бундан бир неча йил аввал уйғурлар Урумчида катта митинг ўтказишган ва кўпчилик эканликларидан руҳланиб, катта тартибсизликлар қилишган ва тахминан 20 нафар хитойликни ўлдиришганди. Хитой раҳбарияти айнан уйғурларни зўравонликда, одам ўлдиришда айблаб, уйғурларнинг миллий-озодлик ҳаракатига кучли зарба берди. Кўп уйғурлар ўлимга маҳкум қилинди, ундан ҳам кўплари қамоқларга ташланди.. Дунё жамоатчилиги ҳам тингч одамларни ўлдирган уйғурлар тарафида бўлолмади. Минг афсуски, ўшанда уйғурларга мен каби тинч йўллар билан озодлик учун курашиш кераклиги ва мумкинлигини гапирадиган одам топилмабди.

Айнан шу гапларни Фергюсон воқеалари бўйича ҳам қайтариш керак. Минг афсуски, у ердаги намойишчилар олдига Мартин Лютер Кинг ёки мен каби одамлар чиқмабди. Афсус...
« Олдинги хабар Хабарлар рўйхати Кейинги хабар »