Журнал Ҳаракат №5 (32) 2001. Биз яшаятган жамият
Абдували - Харом ва халол формуласи
Ок либосли касамхурлар
Аллох таоло ер юзига Исломни хак дин килиб берар экан, харом ва халолни танитди. Халол амалларни танлаган бандасига жаннатни ваъда килди. Харом амалларни ихтиёр этувчи бандани жаханнам кутажагидан огохлантирди. Минг афсуски, охиратдаги абадий жаннатдан кура синов булмиш бу ёлгон дунёдаги лаззатни ихтиёр этувчилар купайганидан купаймокда. Биз бу сафарги мавзуимизни узларини «фаришталар» деб билгувчи ок либосли тиббиёт ходимлари хусусида ёритмокчимиз.

Бутун дунёга маълумки, шифокорлик касбини танлаган хар инсон укиганлик хужжатини олишдан аввал Гиппократ касамига содик булишлик учун касамёд килади.

Пайгамбаримиз Расулуллох (с.а.в.) узларидан кейин киёматгача чикадиган фитналардан хабар бериб, шундай деганлар: «Менинг умматларим рохатга берилиб дунё дуст, рохатпараст булганлар; ёлгон сузларига ишонтириш учун касам ичгайлар…».

Дархакикат, пайгамбаримиз (с.а.в.) башорат килган гаплари, шу кеча кундузда уз исботини топмокда. Дунёдустлик - яъни мол-дунёга ружуъ куйишлик окибатида хеч нарсадан тап тортмаётирлар.

Тошкент вилояти, Тошкент туманида яшовчи Нодир исмли йигит узининг «Жигули» автомашинасида кушниси 9 ёшли Хожимуратов Акмални туртиб юборди. Кейин у дархол болани бошка йуловчи машинага солиб район касалхонасига олиб борди ва болани фавкулодда уриб юборганини айтиб шифохонада колдиради-ю узи беморнинг отасини олиб келишга кетди. Боланинг отаси хеч ким сезмаган холда «реанимация» деб ёзиб куйилган эшикни даст очади-ю у ерда улим билан олишиб ётган киз болага дуч келди. Кизалок аянчли холатда, шундай инграр эдики, тирик жон унинг ингрогига бардош беролмасди. «Бу менинг болам эмас, у кани?» дея, рупарасидаги чиккан ок халатли аёлдан суради. «Сизнинг углингиз кабулхонада, милиция келишини кутаяпти» дея жавоб беради аёл. Маълум булишича у ок халатли аёл энага экан. Жон билан олишаётган бу кизалокнинг онаси шифокор-жаррох операция учун сураган пулни топиб келишга кетган булиб, унга хеч кандай ёрдам курсатилмаган эди.

Акмалнинг отаси кабул хонага кирди-ю, конга беланиб ётган боласини багрига босганича, кутариб олиб чикиб кетди. Чунки улар милиция келганидан кейингина болага муолажа килишлари мумкинлигини айтишган эди. Улар, яъни айбдор билан ота биргаликда болани Тошкент шахар клиникасига олиб келишди. Бу ердаги ок халатли шифокор райондагиларга нисбатан дадил ва чакконрок чикди. Яъни пулсиз хеч нарса килиб булмаслигини дангал айтди. Айбдор унинг чунтагига 25000 сум пул солиб куйди. Эртаси куни реанимациянинг навбатчи шифокор деб таништирган уша олгир шифокор боланинг онасига «Болангизга бир кунга лойик пул тулашган эди, маслахатим болангизни Республика синган- чиккан беморларни даволовчи махсус шифохонага олиб боришларинг фойдалирок булади» деди.

2001 йилнинг 18 апрель кунида тунги навбатда турган Зафарни хеч нарса ташвишлантирмади. 25 минг пул каердан келди, кандай машаккат эвазига топилган. Етим хакими? Бева хакими? Охиратда унинг савол-жавоби кандай булади. Бу килаётган ишини Халол ва Харом формуласига солиб куриш керакмиди?! Бу нарсалар уни кизиктиргани йук эди. У учун касамига содик колишлик эмас, мухими пул топиш. Харомми? Халолми? Буни унга кизиги йук эди.

Бундан хам дахшатлирок вокеа 2001 йилнинг 28 апрель куни 1-чи Тошкент Давлат клиникасида юз берди. Эндигина чой ичишга утирган навбатчи-шифокор кабулхонага чакирилди. Каттик куркиш натижаси булса керак, рангида кон колмаган, сочлари паришон бир эркак уз машинасида уриб юборган, бу ерга олиб келгунча анчагина кон йукотган болага тезрок ёрдам курсатишларини сураб, хунг-хунг йиглар эди. Навбатчи шифокор кабулхонага келиш урнига беморни олиб келган кишини хузурига киришни суради.

Хуллас, дарди пул эди, бировнинг бахтсизлиги эвазига бойиб колиш «ётиб колгунча, отиб колиш» унинг доимий одатига айланиб колганди. У рупарасида илтимос билан турган эркак билан бирор ноёб матохни савдолашгандек савдолашарди.

- Канча десангиз, эрталаб етказаман. Хозир эса боланинг хаётини саклаб колиш учун шошилинг, илтимос, унга ёрдам курсатинг, - дейди айбдор.

Доктор эртани эмас бугунни уйларди. У булди, бу булди навбатчи шифокор Нортожи Гуломовнинг айтгани булди. Уша эркак айтилган 200 доллар пулни олиб келди. Шу захотиёк опа боланинг хузурига ошикди. Болани курди-ю, хушсиз йикилди. У Нортожи опанинг жигар гушаси, жигар пораси уз фарзанди булиб чикди…

Бундай ходисалар хар замонда эмас, хар сонияда юз берса-да, айрим ок либосли касамхурлар учун ибрат булаётгани йук. Булар-ку бахтсиз ходисалар…

Хозир Узбекистонда касал булишга бойдан бошка одамнинг хакки йук. Чунки иктисодий танкислик авж олган. Айрим хонадонлар бор-ки, гуштнинг мазасини эсларидан чикаришган, айрим хонадонлар борки, бир ойда 3-4 мартагина козон осишга зурга чоги келади. Узини мусулмон деб билган, Аллохнинг халол ва харом формуласига амал килган хар 3 хонадондан 2тасида бирон киши камокда. Топган-тутганини эса камокхонага олиб боради. Камокхоналарда тазийкнинг кучлилигидан, айникса исломийларга, бериладиган ош-овкатининг кучсизлигидан туберкулез кассаллиги энг куп таркалган. Натижада «ХХ аср вабоси» деб номланган сил хасталиги яга хар бир хонадоннинг эшигини кокмокда.

Шундай иктисодий танглик булиб турган бир пайтда пулсиз курадиган касалхонанинг номи бор-у, узи йук. Номи бор дейишимизга сабаб бор. Айтишларича, купчилик фукароларнинг имконияти инобатга олиниб, Тошкент шахри ичидаги 15-болалар, хамда 16-шахар касалхоналарининг биринчи ёрдам курсатиш булимлари бепул эканлиги телевизорда айтилган. Бирок, вилоятлардаги 25 миллион ахолиси булган давлат учун 2-3 дона, уларнинг хам факат биринчи ёрдам курсатишги бепул булса, касалхона нима булади?

Беморлар уз касалликларига ташхис куйдириш учун 200 сум, рентген учун 1800 сум, УЗИ учун 400-1500 сум, ЭКГга 600 сум, куз касалликлари учун 500 сум, энг арзон касаллик варакасини ёздириш экан учун 200 сум тулайдилар, давом этадиган булсак бу руйхатни анчагина чузиш мумкин. Бирок, булар хали касалингиз аниклангунгача буладиган «операциялар», халос. Асосийси касалхонага ётгач бошланади. Уйингиздан чоршаф ва ёстик гилофи олиб бормасангиз кабул килинмайсиз. Даволашнинг хар бир курси 2-25 минг сум турадиган дорилар талаб киладики, курбингиз етса, оласиз, булмаса, даволанмасдан чикиб кетаверасиз.

Тошкент вилоятлик 70 ёшли Зиё ака Жураев 2 марта юрак инфаркти билан хасталанди, шу йил 25 март куни яна юраги хуруж килиб, аввалги даволанган 2-Тошкент Давлат Медицина клиникасининг кардиология булимига олиб келишди. Кулларида аввалги ташхис билан кандай муолажа олганлиги хакида кассаллик тарихидан кучирма булишига карамай «бор онанга, кел отангга» дея сарсон килишди. Уруш ветерани хужжати булгани учун аввалги ётганида бепул тиббий хизмат курсатилган эди. Бу сафар уша хужжатни узлари билан олиб келишмаган эди, шошилинчда эса унинг урнини босадиган хамёнлари хам уйда колиб кетган эди. Шифокорлар «Ё пул беринг, ёки хужжатингизни курсатинг» деб туриб олишди. Беморнинг бахтига ёш шифокор Мурод Хомидов келиб колмаганида, худо билгувчи, нима булар эди?

- Зиё ака, менинг касалим эканлар, хужжатларини олиб келишади. Бепул хизмат курсатилади деб, ёзиб куйинглар, - дегач, беморни кабул килиб олишди.

Маълум булишича, Муроднинг номзодлик илмий диссертацияси 2 марта юракни инфарктини бошидан кечирган, ёши 60 дан ошганлар билан боглик экан...

Хуш, бундай муаммолар каердан келиб чикмокда? Хаммаси тузумнинг нотугрилиги сабабли эмасми? Аллохни эсдан чикариб, диндан бехабарлик, харом билан халолни фаркига бормаслик окибати-ку булар хаммаси. Пайгамбаримиз даврларида Хазрат Умар(р.а.) уз хизматкорлари тайёрланган овкатни тамадди килиб утириб, «Бу овкат каердан келди, биласанми эй Умар?» депти хизматкор. «Хуш, каердан?» деб сурабдилар Хазрати Умар (р.а.).

- Мен бир вактлар полвонлик килганимда бир одамни алдаган эдим. Ёлгон гапим рост булиб чикибди, ушанинг хизмат хаки юзасидан келтирилган таом бу? - дебди.

Шунда Хазрати Умар еган лукмаларини кусиб ташлаган эканлар. Бир лукмагина харом таом учун нечоглик Аллохдан куркув булган. Уша даврларда Аллох таоло бандалари учун ризк килиб берган ер ости бойликлари хали чикмаган бир пайт булган. У шахардан бу шахарга борувчи тижоратчилар учун йул-йулакай бепул хизмат курсатиш мусофирхоналари булган…

Аммо хозирчи?! Жамики ер ости бойликлари ер юзида, улар кимга сарф килиниб, ким учун хизмат килаяпти? Буни «юрт оталари»ю, Аллохдан бошка хеч ким билмайди. Лекин юрт - оч! Юрт - бемор! Мусофирхоналар урнидаги божхоначилар савдогарнинг топаётган мехнат пулининг ярмидан ортигини олиб колади. Энг кискаси кучли кучсизни таламокда. Кимнингдир бахтсизлиги эвазига кимдир бойлик ортирмокда, иш билган тадбиркор эмас, айёрликни яхши билган маккор бой булмокда. Зероки, бандалари бу дунёда канчалик маккор булмасин, Аллох улардан кура кучлирокдир. У ёлгон гапирмайди. Хамма нарсани билиб, куриб тургувчидир, иншооллох!

Биз сузимизни пайгамбаримиз (с.а.в)нинг куйидаги сузлари билан якунламокчимиз: «Алкуръону хужжатун лакаав алайка». Маъноси : «Куръон сенинг фойдангга хужжатдур, ёки зиёнинга хужжат» демакдир.

«Утган пайгамбарларга берилган муъжизалару узлари дунёдан кегандан сунг умматлари кулида колгани йукдир. Аммо менга берилган муъжизаларнинг энг улуги Куръондир. Мен унинг умматларим кулида колдирдим. Унга амал килган кишилар эса киёматгача хак йулдан адашмагайлар».

Барчаларимизга Аллохим узи етказувчи ризк-неъматини халолидан, баракали килиб берсин! Барчаларимизга иймон, инсоф берсин. Омийн.


Бизда даволаниш текинми?
Бизда, яъни мустакил Узбе-истонимизда – давлат поликлиникалари ва шифохоналарида беморларни даволаш мутлако бепул дейилади. Бирок, мен касалхоналарда дори-дармон етишмаслиги, духтирларнинг порахурлиги ва бошка нокас харакатлар хакида эшитганидим-у узим бунинг гувохи булмаган эдим.

Шунинг учун кунларнинг бирида бу гапларнинг ёлгону ростлигини билиш учун Тошкент марказидаги касалхонага – айни 17-шахар шифохонасига отландим.

Бориб денг, «Юз ва жаг» булимига кириб, хасталар билан гаплашдим, ва хайрон колдим: уларнинг хар биттаси ётадиган жойи-койкаси учун хам, овкати учун хам, дори-дармон учун хам алохида-алохида хак тулашар экан. Шуниси кизикки, дори деганингизни хамшира-ларнинг узларидан яхшигина нархга сотиб олишаркан.

Бу булимда беморлар жуда куп эди: бирининг жаг суяги синган, бирининг боши ёрилиши билан бирга мияси чайкалган. Уларни даволашаётганда, масалан жаги синган беморнинг жаг суяги тегишли даражада уссин учун тишлари орасида сим куйиб боглашар экан. Жаг суяги усиши эса хийлагина вактга чузилади. Кассалларнинг айтишларича, даволовчи врач бу ишни бепул килиши лозим. Аммо врач хар битта касалнинг молиявий ахволига караб, гуёки солик соларкан. Маълумки, бизда энг кам иш хаки 2700 сум, энг купи – 20000 сум. Мен кизикиб сурадим: «Ойига 2700 сум тополмайдиган беморлар нима килишади?».

Шунда менга анчайин бир мисол келтиришди: учта усмир йигит касалхонага тушиб колишибди. Учовининг хам жаги дабдала булган, биттасининг мияси чайкалган экан. Ва уччаласида хам акча йук. Даволовчи врач улар билан келишиб, жуда хунуги чиккан бир палатани эпакага келтириб беришларини, сунгра даволашга тушишини айтибди. Шурлик йигитлар уша куни уша палатанинг деворига ёпиштирилган эски когоз шилиб тушириб, улар урнига янгисини ёпиштиришга хозирлашаётган эканлар. Шуниси ажойибки, янги обойни хам ушандок мажрухлик билан бу ерга тушган бемордан олишибди.

Хуллас, бу шифохонада хар канака майда-чуйда шифоталаб иш учун хам пул талаб килинар, ёки пулнинг урнига касални мана шунака текинга ишлатишар экан. Дарвоке, кровать-койка учун хак деганингиз олдиндан олинар, хамшира-хонимлар нималардандир умидвор булиб туришаркан, масалан, кандайдир совгага шама килишар экан. Агар бемор уни мухайё килмаса, унга килинадиган укол хам вактида килинмас экан.

Шундан кейин мен бир хамшира билан гаплашиб колиб: «Ахвол шунакалиги ростми?» деб сурагандим, жувон олдиндан менга украйиб тураверди, кейин бор овозда бакириб юборди: «Олти минг маош оламан, бу 7 доллар дегани. Бу билан кандай яшайин?»

Энди мана бу гапларни эшитинг: касалхонада нафакат врачу хамширалар беморларни шилишади, мелисалар, тартибни саклаш махкамаларнинг ходимлари хам уз хакларини куймасдан олишади. Бу булимда ётганларнинг аксари кучаларда - мастликда муштлашиб, шунака ахволда келишгандан кейин хам «жонажон мелисаларидан» кутилолмас эканлар. Бу хол куйидагича содир булади: бемор зурга ётказилгандан кейин хамшира одатдагича милицияга хабар беради. Максад – айбдорни аниклаш, ва лозим булса, уни жазолашдир. Бу тадбир уз-узича фойдали албатта. Бирок тартибга чакирувчи жаноблар етиб келишгач, иш бошкача тус олар экан. Яъни, орган одами беморга уз таклифини айтишдан бошлайди: «Сани ким ёки кимлар дуппослаганини ёзиб, ариза килиб берасан. Кейин: «Йук, улар урмади», деган мазмунида бошка ариза ёзиб берасан. Шу билан ишинг беш булади».

Хар икки аризани ёздириб олган мелиса ишга тушади: айбдорни топиб, аризани курсатиб куркитади: «вассалом, энди шунча йилга кесиласан», деб. Кейин титраб-какшаб колган айбдорга айтишаркан: «Агар фалон сум пул туласанг, жабрдийда аризасини кайтариб олиши мумкин. Буни биз эплаймиз».

Табиийки, айбдорга жон кириб, уша микдордаги сумними-долларними топиб, мелисага беради. Мелиса эса, ишни ёпиб, пулнинг маълум кисмини жабр курганга беради. Шу билан сих хам куймайди, кабоб хам.

Бу ерда ётганларнинг бештасидан учтаси шу йул билан узларига зулм утказганлардан пул олишган экан.

Энди мана бу дахшатли вокеани эшитинг. Буни менга олдин дук килиб, кейин йиглаворган хамшира хикоя килиб берди: тунда «Тиббий ёрдам» машинасида огир жарохатланган бир йигитни олиб келишади. У кора конига беланган, юзи дабдала булган ва жаглари синиб кетган экан. Уни бир палатага ёткизадилар. Эрталаб эса «Мерседес-600» машинасида учта барзанги йигит кириб келишади. Сунгра туппа-тугри бош врачнинг хонасига ташриф буюриб, ортикча бир суз айтмасдан столга бир неча юз долларни куйишади. Сунгра врач хам, йигитлар хам хамширанинг хонадан чикиб кетишини айтишади. Хамшира чигади ва ун дакикадан кейин ичкарига чакирилади. Врач айтадики, «Бояги ярадорни соппа-сог деб хужжат тайёрла, тез бул!».

Хамшира боёкиш топширикни бажаради. Кейин уч пахлавон деярли бехуш ётган беморнинг култигидан кутариб, касалхонадан олиб чикиб кетишади. Кейин у йигит нима булишини тасаввур килиш мумкин, холос. Лекин мен бошка нарсани билиб олдим: бош врачнинг хусусий «Мерседес» машинаси бор экан. Уни кандок килиб, кайси пулига олганини хам тасаввур килиш мумкин.

Шунга ухшаган хар хил вокеаларни эшитиб булганимдан кейин беморларга хам, хамширага хам рахмат айтим-да, «Уйимга бир сим кокиб куйсам», деб илтимос килдим. Хамшира айтди: «Бизда шахар телефони битта, холос. Шунда хам факат беморларгина гаплашишга хакли. Мен уйланиб колиб, кабулхонага кирдим ва узимни беморман деб таништирдим. У ерда утирган бошка бир хамшира: «Ручка билан дафтар олиб келдингизми?» деб суради. «Нима учун?» дедим. «Билмайсизми, бизда беморлар битта телефон килиш учун битта ручка билан битта дафтар олиб кириши керак», деб жавоб берди хамшира. Чунки беморлик тарихини ёзиш учун уларда ручка билан когоз йук, улар шу йул билан топилар экан. Мен дархол хамширанинг олдига 100 сум куйиб, яна илтимосимни такрорладим. У телефон аппаратини менга суриб куйди.

Алкисса, шифохонадан зур таасуротлар билан чиккан жойимда деворга кокиб куйилган каттагина плакатга кузим тушди. Унда ушбу сузлар ёзилган эди: «Бизда даволаниш бепул».