Журнал Ҳаракат №1 (34) 2002. Кечагина утган кунларимиз
«Бирлик»нинг Интернет Хабар Марказидан
Тахририятдан: «Бирлик»нинг Интернетдаги Хабар Марказида Узбекистонга оид хамма хабарлар билан танишиш мумкин. У ерда сиёсий, иктисодий, ижтимоиё, маданий, хукук химоясига оид, борингки, хамма сохалардаги хабарлар бор. Уларнинг баъзилари Узбекистондаги расмий матбуот воситаларида хам ёритиган. Хукуматнинг хушига тугри келмайдиган хабарлар эса, улар канчалик мухим булмасин, мухолифатнинг веб-сайтларидан бошка хеч бир ерда ёритилмаган. Биз бу ерда «Бирлик»нинг хабар марказидагина ёритилган хабарларга жой беряпмизки, улар мамлакатимиз ва миллатимиз тарихининг сахифалари уларок когозли нашрларда хам из колдирсинлар.



5 январь 2002 йил

«Бирлик»чи шоир Юсуф Жума озод килинди

29 декабрь куни бирликчи шоир Юсуф Жумаев бир неча ой туткунликдан сунг Бухоро вилояти суди хукми билан шартли равишда озод этилди. Инсон хукуклари жамияти, «Бирлик» халк харакати фаоллари ва халкаро ташкилотларнинг саъй-харакатлари зое кетмади. Улар бирлашиб Каримов режимининг зуравонлик кишанларини синдириш ва хакикатни юзага чикариш мумкинлигини намойиш килдилар. Юсуф Жуманинг озодликка чикиши на факат унинг галабаси, бу унинг сафдошлари, дуст ва якинларининг хам галабасидир. Юсуф Жуманинг устидан утказиладиган суд хакидаги маълумот ва хужжатлар билан кейинги хабарларимизда таништириб борамиз

7 январь 2002 йил

«Президент нони»

Сурхондарёлик мухбиримизнинг хабар беришича, вилоятнинг Узун ва Сариосиё туманларида халк орасида «Президент нони» деб аталган нонсифат емиш тайёрланадиган булибди. Нон урнида истеъмол килинаётган бу «нонни» одамлар бежиз «Президент нони» аташмабди. Сабаби, Узбекистон мустакилликка эришгач, Каримовнинг доно сиёсати натижасида ахолининг камбагал кисмининг дастурхонидан бугдой уни, шакар, мой ва бошка совет пайтининг махсулотлари хам йук булди, одамларнинг куни кунжарадан тайёрланган Президент нонига колди.

Шайхонтовурлик бобойнинг Адлия вазирлигига сафари

Утган йилнинг 26 декабрида Тошкентнинг Шайхонтовур тумани Самарканд дарвоза дахасиида истикомат килувчи 80 ёшлик Шокир ота Очилов битта-битта юриб Адлия вазирлигига келди. У вазир кабулига киришни сураб каттадан-кичиккача тоза хам ялиниб, нихоят вазирнинг биринчи урибосари билан учрашишга муяссар булди. Шокир ота вазир уринбосарига мурожаат килиб, куйидаги сузларини Президентга етказишни сурабди: «Нима учун Каримов Конституцияни бузиши керак? Кимга керак унинг бу зуравонлик сиёсати? Нега энди референдум утказиб, яна хукмронлик даврини узайтирмокчи? Нима учун конун ишлаб чикувчи ва уни мухофаза килувчилар бу нарсага бефарк булишади? Эртанги кунимиз нима булади?».

Отахоннинг мухибиримизга айтиб беришича, орадан уч кун утгач, уйларига узларини 1-чи психодиспанесернинг ходимлари деб таништирган икки ок халатли одам келиб, Шокир отани тиббий курикдан утиши лозим эканлигини айтишибди. Ота хам унинг атрофидагилари хам буш келадиганлардан эмас эканлар, бир зумда ховлини унинг бола-чака, набиралари ва кушнилари тулдирибди. Ахволнинг чатоклигини курган психиатр врачлар зурга кочиб кутилишибди. Шокир ота мухбиримиздан уз шахсий врачини юборгани учун Адлия вазирининг уринбосарига миннатдор булганликларини Интернет оркали етказишни сурадилар.

8 январь 2002 йил

Вилоят хокимидан таёк еган миршаб ишдан хайдалди

Жиззах шахар хокимлигига якин чоррахада уз хизматини утаб турган ДАН ходими, милиция лейтинанти Рауфжон узига хон, узига бек вилоят уокими Ёмонкулов Убайдулла Яхшибоевични курмай колган. Хоким бу ахволдан газабга келиб «Нега вилоятни ушлаб турган мендай хокимга Честь бермадинг», дея милиционернинг кукрак нишонини ва пагонини юлиб олиб юзига отиб юборган. Бу камлик килгандай уни озгина дуппослаган. Уша куниёк хокимбойваччани курмай колган лейтинант ишдан хайдалди.

9 январь 2002 йил

АКШ сенторлари президент Каримов ва мухолифат билан учрашдилар

Якин Шарк ва Марказий Осиёнинг бир катор давлатларини зиёрат килиш максадида сафарга чиккан Америка Кушма Штатлари Сенатининг туккиз аъзоси 6-7 январь кунлари Узбекистонда булди. Бу делегациясига Аризона штатидан сенатор Жон Маккейн ва Коннектикут штатидан сенатор Жозеф Либерманлар бошчилик килмокдалар. Сенаторларнинг асосий кисми АКШ Сенатининг Куролли Кучлар кумитаси аъзоларидир. Ташриф давомида мехмонлар Президент Ислом Каримов ва Мудофаа вазири Кодир Гуломов билан учрашдилар. Узбекистонда бу ташрифнинг тафсилотлари ортикча гапирилмаяпти. 6 январь куни оммавий ахборот воситалари учун утказилган матбуот анжуманида сенаторларнинг узлари максадларига доир баъзи масалаларни очикладилар. Бу ердан маълум булишича, Узбекистон расмийлари билан учрашувларда асосан Афгонистондаги уруш билан боглик масалалар куришилган. Каримов билан учрашув пайтида эса Узбекистонда инсон хукукларининг бузилиш холлари мавжудлигидан хавотирлик билдирилган. Узбекистон президенти, балки биринчи марта, бу сохада жиддий камчиликлар борлигини тан олиб, керакли тадбирлар олинаётганини айтган. Сенаторлар Узбекистонлик хукук химоячилари ва мухолифат вакиллари билан учрашажакларини хам билдирганлар.

7 январь куни АКШ сенаторлари мухолифат вакиллари билан учрашдилар. Интерконтинентал мехмонхонасидадаги учрашувда «Бирлик» халк харакатининг котибаси Васила Иноят, «Эрк»нинг котиби Отаназар Орифов, Демократик ташаббус марказидан Искандар Худойберганов, «Интернюс» ахборот агентлигидан Карим Бахриев ва Инсон хукуклари мустакил ташкилотидан М.Ардзиновлар катнашдилар. Учрашув чогида Карим Бахриев, Васила Иноят ва Михаил Ардзиновга суз берилди.

Карим Бахриев Узбекистонда суз эркинлиги тамоман йуклиги, 1990 йилда парламентга сайлаган «Бирлик» ва «Эрк» вакиллари 1992-93 йиллари катагон гилинганидан кейин бу парламент кугирчок парламентга айлантирилгани, Узбекистон матбуоти каттик цензура остида Узбекистондаги хакикий хаёт тарзини очиб беролмаслиги, камокхоналарда мухолифат вакиллари очикдан очик, барчани куркитиш максадида, улдирилаётганлиги хакида гапирди.

Васила Иноят, халкаро терроризмга карши кураш Узбекистонда демократик жамият куришга ёрдам беришини хам назарда тутиб, «Бирлик» Узбекистон-Америка харбий хамкорлигини куллаб-кувватлаганлиги, лекин америкаликларнинг бошига тушган кулфат Узбекистон хукукматига кул келганлиги, Каримов бошчилигидаги хукумат уз халкига нисбатан террористик сиёсатини янада кучайтираётгани, шу кунгача демократик ислохатлар утказиш хусусидаги ваъдаларнинг биронтаси бажарилмаётганини гапирди. Модомики америкаликлар Узбекистонда чиндан хам фукоролик жамияти булишининг тарафдори булишса, Узбекистон хукуматининг зуравонлик сиёсатини тубдан узгартиришга интилишлари зарурлиги, биринчи навбатда, хукук химоячиси ташкилотлар расмий руйхатга олиниши, мухолифат, хусусан «Бирлик» ва «Эрк» тан олиниши, мухолифат ва хукумат уртасида конструктив мулокот бошланиши зарурлиги хакида гапириб, айтилган мулохаза ва таклифлар хар домгидек шу ернинг узида колиб кетмаслиги учун бу соха билан махсус шугулланадиган ташкилот ва одамлар тайинланиши зарурлигини хам таъкидлади Васида Иноят.

М.Ардзинов гапириш учун узига берилган вактни мухолифат ичидаги вокеаларни Эрк нуктаи назаридан туриб ёритилган латифасимон китобчасини таркатишга сарф килди ва сузиниг охирида 2 йил олдин милиция ходимлари олиб куйган кийим-бош ва паспортини кайтариб олишда ёрдам суради.

Делегация бошлиги сенатор Либерман айтилган фикрлар ва таклифлар уларга жуда таъсир килгани, Америкага бориб, бу ерда кутарилган муаммоларни АКШ хукуматининг рахбарига етказишларини айтиб, керак булса бу масалалар буйича Узбекистон хукуматига босимлар килинажагини билдирди.

10 январь 2002 йил

АКШ расмийларининг «Бирликчи» хукук химоячилари билан мулокатлари чукурлашмокда

9 январь куни Узбекистонга 3 кунлик расмий ташриф билан келган Америка Давлат котибининг Инсон хухухлари буйича уринбосари жаноб Кранер ва Давлат департаментининг бошка вакиллари бир гурух хукук химоячилари хамда бирликчилар билан учрашишди. Жаноб Кранер билан булган учрашувга якинда хибсдан озод этилган «Бирликчи» шоир Юсуф Жума, «Бирлик»нинг Наманган вилоят Кенгашининг раиси Собитхон Устабоев, Инсон хукуклари жамиятининг Наманган булими раиси Ахмаджон Абдуллаев, Жамиятнинг Андижон булими раиси Музаффармирзо Исхоков, «Махбусларга ёрдам курсатиш» кумитасининг раиси Полина Браунерг ва «Бирлик» МКининг котиби Васила Иноят катнашдилар. Сухбат жуда кизгин ва мунозарали утди. Юсуф Жума америкаликларга узининг камалишини сабаби ва тафсилотларини гапириб, уни озодликка чикаришда ёрдам берган АКШ хукумати, Узбекистон ва дунёнинг демократларига миннатдорчилик билдирди.

Васила Иноят куйидаги мулохазалари билан америкаликларнинг сал кайфиятини туширгандек булди: «Юсуф Жуманинг озод этилгани албатта катта ютук, лекин бу муаммолар хал булди дегани эмас. Эртага узининг зуравонлик позициясида мустахкам турган Узбекистон хукумати яна унлаб, юзлаб одамларни хибсга отаберади. Юсуф аканинг камокдаги ахволи билан танишдингиз. Бу кунда Узбекистоннинг камокхоналарида ётган минглаб одамлар шу каби вокеаларни бошларидан кечиришмокда. Кийнок ва касаллик окибатида улиб кетаётганларнинг сони ошиб боряпти. Бу учун на камокхона ва на милиция ходимига нисбатан чора курилмаётибди. Демак, дуппини осмонга отиб байрам килишга вакт эрта. Биз мухолифат вакиллари америкалик куплаб давлат микёсидаги делегациялар билан учрашиб, уларга Узбекистондаги ахволни ва килиниши зарур булган ишларни айтиб келяпмиз. Лекин хеч нарса узгарятгани йук. Баъзиларда Америка Узбекистон хукуматининг ишларига бефарк булиб колди ёки унинг Каримов тузумига кучи етмайди, деган фикрга борабошладилар. Лекин, биз «Бирлик»чилар аминмизки, АКШ хукумати куп нарсалар килишга кодир, демак бу масаладаги позиция аник белгиланиб олиши лозим».

Наманганлик Ахмаджон Абдуллаев ва Собитхон Устабоевлар вилоятда булаётган хукукбузарликларга тухталиб, хозирча Узбекистон хукумати икки давлат уртасидаги хамкорликнинг келажагидан асло чучитмаётганини, бу кунда инсон хакларини химоя килувчиларга босим ошиб бораётганини таъкидладилар. Андижонлик вакиллар хам вилоятдаги мавжуд муаммолар хакида гапириб, диний эъитикодларига кура камалаётганлар буйича суд махкамалари марказдан йирокрок булган жойларга кучирилаётганини, 11 сентябрдан бери инсон хакларининг бузилиши камаймаятганини билдирдилар.

Адвокат П. Браунерг бу кунда Узбе-кистон халки икки тоифага, хибс килин-ганлар ва жиноят килганликда гумон килинаётганларга булинганлигини айтди.

АКШнинг элчиси жаноб Хербст бу фойдали сухбатни давом эттириш максадида учрашув катнашчиларини 10 январь куни уз кароргохида утказадиган расмий кабул маросимига таклиф этди.

21 январь 2002 йил

Хокимиятга ишонч йуколгани сир хам булмай колди

Илгари сахифамизда Жиззах вилоятининг Фориш туманида бирданига 7 милиция таянч пунктлари очилгани ва бу таянч пунктларига халкнинг миллионлаб пуллари сарф килинганлиги хакида хабар берган эдик. 8-9 январ кунлари Жиззах шахри ва атрофидаги махаллаларда, Зафаробод, Пахтакор туманларида янги замоновий милиция таянч пунктлари очилда. Таянч пунктларининг купчилигини вилоят хокими Ёмонкуловнинг узи тантанали равишда очди. У очилиш марасомида уз фикрини шундай ифодалади: «Халк уз дардини бизга келиб айтмаса, мархамат ички ишлар органларига билдирсин».

Атрофимиз милиция таянч пунктлари билан тулдирилаётганини бир четга куйиб турсак хам, Москвада машхур Бауман номли олий укув юртини битириб келиб, бугун катта вилоятни бошкариб турган хокимнинг гапи одамни бошка тарафдан хам уйлантириб куяди. Демак, халк уз дардини хокиму турачаларга айта-айта чарчаганини ва энди уларга булган ишончини йукотиб булганини хокимият одамлари тушинишга бошлашипти, шекилли.

22 январь 2002 йил

Тошкент вилоятида «Бирлик»нинг фаолияти

17 январь куни Тошкент вилояти Бектемир тумани «Бирлик»чилари уз фаолиятларини жонлантириш максадида сунг йилларда биринчи марта йигилдилар. Улар бундан буён юртдаги ижтимоий-сиёсий ахволга бефарк була олмасликлари, имкон доирасида бирон нарсалар килишга уриниш кераклиги хакида фикр юритдилар. Туман фаоллари узларига рахбар килиб Хошимов Улугбекни сайладилар. Хошимов Улугбек 1988 йилдан бери «Бирлик» сафида булган эътикоди мустахкам йигитлардан булиб, Каримов режимининг сохта айбномалари билан бир неча марта камалиб чиккан. Бугун у рахбар сифатида Харакатга келган янги кучлар билан фаолият олиб бориш ниятида.

Наманганда «Бирлик»чиларнинг йигилиши

20 январь куни «Бирлик»нинг Наманган вилояти Кенгашининг йигилиши булиб утди. Йигилиш кун тартибида ташкилотнинг фаолиятини жонлантириш, унинг Курултойига тайёргарлик ишларини давом эттириш ва ташкилий масалалар курилди. Вилоят кенгашининг раиси Носир Зокир Озодлик радиосида мухбир булиб ишлаётгани сабабли истеъфога чикишини билдирди. Вилоят кенгашининг рахбари этиб Собитхон Устабоев, унинг уринбосари этиб Малик Отахонов сайландилар. Йигилишда «Бирлик» МКининг котиби Васила Иноят катнашди.

26 январь 2002 йил

Референдум никоби остидаги сиёсий уйин
(«Бирлик» халк харакатининг Баёноти)

27 январь куни Узбекистонда утказиладиган умумхалк референдумида ижрочилик хокимиятининг зирвасида турган президентнинг ваколат муддати ва конунчилик органи - парламентнинг структураси узгартирилади. Бу каби тадбир хар кандай демократик мамлакатнинг хаётида мухим сиёсий вокеа булар эди. Аммо, Узбекистонда референдум никоби остидаги утказилаётган бу уйин - амалда чексиз салохиятга эга булган диктаторнинг истакларини хужа курсинга конунлаштириб беради, халос.

Шу нарса аникки, Узбекистоннинг бугунги яккахокими Каримов уз амалини демократик йул билан халк истаган одамга топшириш нияти йук. Демак, жамиятда мухим узгаришлар руй бермаса, у - натижаси аввалдан маълум булган бу референдумсиз хам уз курсисини хаёти давомида саклаб кола олади. Факат диктатурага бархам бериландан кейингина, Узбекистон президентининг ваколат муддати ва парламентнинг структураси миллатнинг истагига уйгун шаклга келтирилади.

Узбекистон «Бирлик» халк харакати 2002 йил 27 январда буладиган референдум ва унинг натижаларини хеч бир амалий ахамияти йук нарсалар деб хисоблаш билан биргаликда, жамиятда мухим узгаришлар килишга йул очадиган демократиянинг галабаси учун олиб борятган фаолиятини давом эттираберади.

Абдурахим Пулат
«Бирлик» халк харакати
Марказий Кенгашининг раиси

17 февраль 2002 йил

Одамлар уз органларини сотабошладилар

Шахрисабзлик мухбиримизнинг хабарига кура, бу кунда Яккабог шахрида уз ички аъзоларини сотиб бола-чака бокиш расм булди. Шу бугунгача Мая Кудрашева, Раъно Тангриева (хозир касалхонада), Илхом Бекмуродов ва яна бир неча киши уз буйракларини Тошкент шахрига келиб ТошМИ касалхонасининг урология булимида келишилган нархда сотишган. Тирикчиликнинг огир зарбалари олдида саломатлиги хам кузига куринмаган бечоралар, эртага узлари хаста булиб колсалар кимга, каерга боришни хам билишмайди, улар хатто бундай хаётдан улиб кетишни хам афзал билишмокда.

Миршаблар бошлиги Президент маслахатчиси булди

1991-95 йилларда Узбекистон мухолифатига карши курашганлардан бири - Тошкент Ички Ишлар Бошкармасининг бошлик уринбосари милиция генерали Х.Худойберганов, маълум булишича, муносиб такдирланибди. Талабалар шахарчасида талабаларни конга ботиришда узининг катта улушини кушган бу одам бугун И.Каримовнинг биринчи маслахатчиси лавозимида ишламокда. Хойнахой, улар ёлгиз колганларида бирга содир этган жиноятларини эслаб, таасурот алмашиб туришса керак.

«Вашингтон Пост»: Каримов совет услубида етиштирилган диктатордир

Бу машхур газетанинг Тахрир Хайъатига оид шу йил 18 февраль сонидаги «Марказий Осиёнинг хавфсизлиги» номли макола асосоан Узбекистонга багишланган. Аникроги, маколада АКШ Давлат Департаменти рахбарининг Европа ва Евросиё буйича ёрдамчиси Элизабет Жонеснинг карашлари баён килинган.

Элизабет хоним якинда Марказий Осиёга килган сафари вактида Марказий Осиё мамлакатларининг рахбарларига «Агарда Сиз биз уйлаётганимиз каби хавфсизлик истасангиз, инсон хакларига оид ахволни тузатишингиз, демократик жараёнларни кенгайтиришингиз керак», деган ва Каримов каби бошкарувчиларни «Акс холда, экстремистлар учун табиий база буладиган авлодни узингиз яратаган буласиз», деб огохлантирган. Бундай огохлантириш жуда уринли, аммо, муаммо - амалда нима килиш мумкинлигида, деб давом этади газета. Чунки, Каримов 11 сентябрдан кейин узини АКШга жуда хам керакли одам килиб курсатишга каттик уринмокда, у АКШ учоклари учун харбий база берди ва бунга жавобан Буш маъмуриятидан 150 миллион доллар ёрдам оладиган булди. Айни замонда, Каримов АКШнинг бу регионда узок муддатга колиш режалари йулида энг катта тусик яратувчи булиб колиши мумкин. У уз мамлакатидаги мусулмонларга карши олиб боряётган вахшиёна ва оммавий катагон сиёсати билан экстремист харакатларни супуриб ташлай олмади, балки мамлакатини изоляция ва кашшокликка олиб келди.

Американинг Узбекистондаги борлиги кенгайиб бораётган булса хам Давлат Секретари Колин Поуэл Каримовга босим утказиб, оз булса хам сиёий ва иктисодий ислохатлар утказишни истади. Лекин Давлат Департаменти Пентагандан фаркли уларок жиддий ютукларга эришолмади. Каримов Элизабет хонимнинг сафари кунлари очикча сохта референдуми оркали уз ваколат муддатини узайтириб олди, Кизил Хож вакилларига узок вактдан бери бериб келаётган ваъдаларини бажармади ва уларни узбек камокхоналарига киритмади. Булар хам майли, у хатто БМТнинг кийноклар масаласи билан шугулланувчи вакилларини уз мамлакатига киритмади ва мустакил хукук химоячиси ташкилотларни руйхатга олишдан бош тортти.

Элизабет хонимга куйидаги савол хам берилди: «Агар Каримов хамма нарсадан бош тортаберса, нима булади?». Жавоб эса шундай булди: «Биз хар вакт унинг каршисида булиб, талабларимизни кайтарамаиз, хукук химоячилари ва демократияни ривожлантириш учун бераётган ёрдамимизни давом эттирамиз».

Шу нарса куриниб турибдики, Совет усули билан етиштирилган диктатор Каримовни бу йул билан узгартириб булмайди. Чунки хозир Вашингтонга кераклигини тушунган Каримов, АКШ хукук химоясини узидан юкори куйиб, уни курбон килмаслигига ишонади.

Айнан шу сабабдан, дейди маоласининг сунгида «Вашингтон Пост», Бушнинг маъмурияти Узбекистон ва бошка Марказий Осий мамлакатлари билан харбий муносабатларини демократиянинг ривожланиши билан боглик шаклда олиб бориши ва шу йул билан Марказий Осиё янги Афгонистонга айланмаслигининг олдини олиши керак.

24 февраль 2002 йил

Марказий Осиё демократларини бирлаштириш лозим

Киргизистон «Эркинлик» партиясининг раиси, Инсон хукуклари институтининг рахбари, якинда 2 йиллик камокдан кейин озод килинган Топчибек Тургуналиев АКШга килган сафари чогида «Бирлик» харакати ва Бирлик партиясининг раиси профессор Абдурахим Пулат билан бугун Вашинтонда учрашди. Улар Марказий Осиёдаги ахвол, Афгонистон вокеаларидан кейин буладиган узгаришлар ва регион демократларининг вазифалари хакида сухбатлашдилар. Бу региондаги диктатор тузумларга карши унумли курашиш учун демократик кучларнинг бирлашиши лозимлиги таъкидланди. Шу йуналишда харакат килишнинг биринчи кадами сифатида 1991 йилнинг бахорида тузилиб, маълум сабаблар билан 1992 йилдан бери фаолият курсатмаётган Урта Осиё ва Козогистон Демократик Кучлар Форумини Марказий Осий Демократик Форуми номи остида кайтадан тиклашга келишилди. Хар иккала лидер шу йуналишда конкрет ишлар килишни маслахатлашиб олишди.