Журнал Ҳаракат №3 (36) 2002. Биз яшаятган жамият
Юсуф Жума - Нега аёллар узини осмокда?
Кайта куриш йиллари, Михаил Горбачев замонида, бир йилда 270 узбек аёли узини ёккан эди. Ошкоралик туфайли узига ут куйган аёллар руйхати олинган, бу хакда Узбекнинг Кодирийдан кейинги энг буюк ёзувчиси Одил Ёкубов бонг урган эди. Москвада, Кремлда бонг урган эди. Узбекистондаги дахшатли манзара ошкор килинганди. Одил Ёкубовнинг айтишига караганда, уша машхур нуткини суйлаганда, биринчи булиб Андрей Сахаров урнидан туриб, ёзувчимизни олкишлайди. Сунгра залдаги имонли кишилар Сахаровга кушилади. Афсуски, Узбекистонлик депутатлар урниларидан кузгалишмайди. Танаффус пайтида Андрей Сахаров Одил Ёкубовни дадил нутки учун табриклаган. Узбекистонлик бирорта депутат бунга журъат килишмаган. Хатто бугунги мустакил Узбекистон кахрамонлари хам, уша ерда булишсада, рахмат дейишмаган.

Якинда улардан бири «Мен узбек майзининг бир тийиндан - текинга олинишига карши Москвада гапирмокчи эдим, афсуски суз беришмади, наинки суз беришмади, украйиб карашди», деб «Халк Сузи»да макола эълон килди. Суз беришмаган экан, Одил Ёкубовга карсак чалма, унга рахмат айтма, дейишмагандир.

Гина-кудратни куйиб, асосий масалага утайлик.

Уша йилларда 270 аёл узини ёккан экан, мустакиллик йилларида канча аёл узига узи ут куйди. Саноги борми?

Албатта йук! Санаш мумкин эмас, ёзиш мумкин эмас. Аёлларнинг узини узи ёкиш масаласи нари турсин, аёлларнинг мустакиллик йилларида колхозларда ишлаб, иш хакларини олмаётганлари хакида сузлаш мумкин эмас.

Аёллар, шурлик аёллар. Хамон узларига ут куймокдалар. Аввалгидан хам купрок. Нега?

Нега буларди йуксизлик утида бир умр куйгандан кура, оловда ёнган яхширок.

Адолатсизлик утида ёнгандан кура, оловда ёнган яхширок.

Хурлик утида ёнгандан кура, оловда ёнган яхширок.

Хаёт эзиб ташлаяпти. Инсонлар чидолмай узларини ёкмокдалар, узларини осмокдалар. Коракул туманида 10 якин киши узини узи осди. Шуларнинг ичида аёллар хам бор. Тухтаева Н. Нурматова Ф. Бу руйхатни давом эттириш мумкин.

Нега 270 аёл каби узини-узи ёкмади, узини узи осди.

Ахир Совет хукумати даврида аёллар купинча узларини узлари ёкишарди.

Нима учун одатдан ташкари узларини оса бошладилар?

Балки бу хам иктисодга богликдир?

Ахир Совет замонида бир литр бензин 30 тийин булиб хамма ерда топиларди. Хозир эса 200 сумдан ошиб кетди. Бир дона гугурт бир тийин, карийб текин булса, хозир 25 сум.

Бир карич арконни эса хар бир оиладан топса булади…

Буни уйлаб курганлар борми? Не-не кумитаю не-не идоралар бу хакда бош котиришадими?

Албатта йук!

Эртадан кечгача мажлис килишади. Мустакиллик ва унинг ютуклари хакида узлари хам ишонмайдиган маърузалар укишади. Бирок нега одамлар узларини ёкяптилар, осяптилар, деб мухокама килишмайди. Билиб билмаганга олишади.

Коракул туманида 120 минг ахоли бор. Хар 120 минг одамдан 10 киши узини осаётган булса, бу дегани республикада минглаб одамлар уз жонларига касд килмокдалар.

Нега хамма жим?

Хатто Кремлда узбекнинг дардини айтган Одил Ёкубов хам жим.

Москвада майиз хакида гапирмокчи булган, бирок суз ололмаган (албатта ёлгон) депутат кахрамон хам жим.

Бу жимликдан куркиб кетади одам.

Бу холни куриб, узини-узи осган инсон хакида, нега узини осди экан, деб уйлашдан уяласан, аксинча, хали узини осмаганларга караб, нега халигача узларини осмаганларига хайрон буласан.